Türk edebiyatında asıl şöhretini hikâye ve romanlarıyla kazanmış olan Nabizade Nazım’ın ilk şiir kitabı. Sanatçının yayınladığı üç şiir kitabının ilki olan ve “gençlik hatıraları” anlamına gelen Hâtıra-i Şebâb, 51 sayfadan oluşur. Eser, 1298/1880 yılında İstanbul Mihran Matbaası’nda basılmıştır. Eserin kapağındaki bilgilere göre kitap, “A... Nazım” adıyla yayınlanmıştır. Yine kapak sayfasında yer alan “bazı ecza-yı nazmiye ile birkaç parça nesirden ibarettir” cümlesi eserin muhtevası hakkında fikir verir. Kitaptaki üç sayfalık “Arz-ı Merâm” başlıklı ön söz, Nabizade'nin şiir hakkındaki düşüncelerini de ihtiva eder.

Kısa ömrüne rağmen ardında yüzün üzerinde şiir bırakmış olan sanatçının Hâtıra-i Şebâb adlı eserinde “Arz-ı Merâm” başlıklı ön söz ve 8 adet müstakil şiir yer alır (Mersiye-i Mahbes, Tesâdüf-i Ziyâret, Temennî-i Dîdâr, Taleb-i Dâd, İltimâs, Feryâd, İnkılâb, Şarkı). Bununla birlikte eserde 8 adet mensur metin (Bir Mezar Taşı, Diğer, Mektûb, Hitâb-ı Âşıkâne, Tahassür-i Mâzî, Yâr-ı Giryâne, Seher “Âlem-i Hayâlde”, Şafak) ve muhtelif sayıda kıt'a, beyit, müfred gibi nazım şekilleri de vardır. Bunlar arasından Nabizade Nazım’ın şiirde kafiye ile ilgili görüşüne vermesi açısından “Arz-ı Merâm” başlıklı yazı ve Türk şiirinde yeni bir yaklaşımı içerisinde barındırması dolayısıyla “Taleb-i Dâd” başlıklı manzume önem arz eder. Şiirlerinde genel olarak tabiat, aşk, ayrılık, din, tarih ve felsefe gibi temaları işleyen Nabizade Nazım’ın Hâtıra-i Şebâb’da yer alan şiirlerinde ise aşk ağırlıklı olmak üzere ayrılık ve felsefe temaları hâkimdir.

Hâtıra-i Şebâb’da yer alan ön söz niteliğindeki “Arz-ı Merâm” başlıklı yazı, Nabizade Nazım’ın “şiirde kafiye” hakkındaki düşüncelerini içermesi bakımından önemlidir. Nabizade, kitabın ön sözündeki “ben şiʻrde her iki beytin mutlak bir kafiyeli olması gibi tazyiklere, hasrlara lüzûm göremiyorum. Zihnimce diyorum ki: Murâd-ı hissiyyât-ı kalbiyyeyi dâha şiddetli bir sûrette ve manzumen tasvir etmek değil midir? Birinci mısraʻ kafiyece ikinci mısraʻa muvâfık olmasın da farazâ beşinciye veya beşinci ikinciye mutâbık olsun. Birtakım hasrlara lüzûm nedir?...” (Kalkan 2014: 153) şeklindeki ifadeleriyle şiirde yenilikçi bir tarzı benimsediğini açıkça dile getirir. Sanatçı bu ön sözde, kitaptaki şiirlerin nazire tarzında kaleme alınmış manzumeler olduğunu belirtir. Bununla birlikte yaşının genç oluşu ve şiir sahasında yeterince tecrübe sahibi olmayışı nedeniyle birtakım hataları olduğunun farkındadır. Fakat yine de gençlik çağında bir eser ortaya koyma cesaretinden dolayı şiirlerine bir gün rağbet gösterileceğini umduğunu ifade eder. Nabizade, ön sözde kendisine hem fikrî hem de edebi yönden katkıda bulunan İbrâhim Şinâsi’ye (ö. 1871), Nâmık Kemal’e (ö. 1888) ve Abdülhak Hâmid Tarhan’a (ö. 1937) teşekkür eder.

Şiirde yenilikçi bir tutuma sahip olan Nabizade Nazım’ın, Hâtıra-i Şebâb’da yer alan “Taleb-i Dâd” başlıklı manzumesi bu bağlamda dikkat çekicidir. Şiirin başındaki epigrafta yer alan; “Bu usûl-i ihtirâ‘îdir.” cümlesi, şiirin daha önce denenmemiş bir tarzda kaleme alındığını ifade eder. Divan edebiyatı geleneğinde klasikleşen âşık-sevgili konusu işlense de şiir, şekil yönüyle yenilikçi bir tarza sahiptir. Söz konusu manzume iki sütundan oluşmaktadır. Birinci sütunda uzun mısralar, ikinci sütunda ise kısa mısralar yer alır. Birinci sütundaki bölüm, aruz vezni ile kaleme alınmışken ikinci sütunda belli bir vezin bulunmamaktadır. Birinci sütundaki kısım beyit mantığıyla kafiyelendirilmiş iken ikinci sütunda birinci ve üçüncü mısraların birbirleriyle kafiyelendirildiği görülmektedir. “Taleb-i Dâd” şiiri okuyucuya farklı okuma imkânları sunsa da sonuç olarak şiirin muhtevası değişmez. Anlatmak istenilen şey aynı kalır. Bu tarzda kaleme alınan şiirlere daha sonraki yıllarda Behçet Necatigil’de rastlamak mümkündür. Sabahattin Çağın, “Nabizade Nazım’ın Taleb-i Dad Şiiri” başlıklı makalesinde söz konusu şiirin farklı okuma tarzlarına değinmiş ve “6” farklı şekilde okunuşuna yer vermiştir.

Nabizade Nazım’ın Hâtıra-i Şebâb adlı eserinin günümüzde tespit edilebilen, Osmanlı harfleri ile neşredilmiş iki nüshası bulunmaktadır. Bunlardan birisi Erzurum Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu 4919 numarada kayıtlıdır. Bir diğer nüsha ise Afyon Kocatepe Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi E203/1 numarada kayıtlı nüshadır.

Necat Birinci, Himmet Uç, Sabahattin Çağın gibi isimlerin Nabizade Nazım ile ilgili çalışmaları bulunmaktadır. Filiz Kalkan tarafından hazırlanan “Nâbîzâde Nâzım’ın Şiirleri Üzerine Bir İnceleme” başlıklı yüksek lisans tezinde sanatçının şiir kitapları günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Bunlar arasında Hâtıra-i Şebâb’da yer alır. Fakat günümüzde Nabizade Nazım’ın Hâtıra-i Şebâb adlı eseriyle ilgili müstakil bir çalışmaya rastlanmamıştır.

Sanatçının biyografisi için bk. “Nabizade Nazım”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nabizade-nazim