HAMSE (NA'ÎM)
mesneviler
Na'îm, İsmail Na'îm Efendi (d. ?/? - ö. 1106/1694)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17. asır divan şairlerinden İsmâ'il Na'îm Efendi’nin beş mesneviden oluşan eseri. Şairin hamse sahibi olduğu yalnızca Mehmed Süreyya’nın Sicill-i Osmânî’sinde geçmektedir (1996: 1112). Bursalı Mehmed Tahir (1972: 263) ve Safâyî (Altuner 1989: 879) onun Gülzâr-ı Na‘îm adlı bir mesnevisinin olduğunu söyler. Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi (2018: 445), Şemseddin Sâmî (Nazik 2008: 68), Hafız Hüseyin Ayvansarâyî (2017: 179) ve Nail Tuman (Yuvacı 2014: 312) ise şairin herhangi bir mesnevisinden ya da hamsesinden bahsetmezler. Vefeyât-ı Ayvansarâyî ‘de (Hüseyin Ayvansarâyî 2017: 179) ve Safâyî Tezkiresi’nde yer alan beyit örneklerine göre şair Na‘îm mahlasını kullanmaktadır. Mukîm mahlası ise Sâlim’in Tezkiretü’ş-Şu'arâ’sında (2018: 445) yer alan örnek beyitte geçen “mukîm” kelimesinin Mehmed Süreyyâ (1996: 1112) tarafından yanlış değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Bundan dolayı Mukîm mahlası Sicill-i Osmânî ve Sicill-i Osmânî’yi kaynak olarak kullanan Nail Tuman’ın Tuhfe-i Nâ'ilî adlı eseri dışında hiçbir kaynakta geçmez. Şairin ibret verici bir öyküyü anlattığı Gülzâr-ı Na‘îm mesnevisi Kaplan Üstüner tarafından yayımlanmıştır (2015). Eserde 1567 beyit ve 25 rubai mevcuttur. Mesnevi içerisinde geçen bir sâkînâme ayrıca makale olarak yayımlanmıştır (Üstüner 2013). Gülzâr-ı Na'îm dışında İsmâ'il Na'îm Efendi'ye ait herhangi bir mesnevi henüz tespit edilememiştir. 

Şairin biyografisi için bk. "Na'îm, İsmâil Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/naim-ismail-efendi

Eserden Örnekler


Sâkînâme'den

Ey hâme-i hoş-nevâ-yı i'câz

Âheng-i murâda eyle âgâz


Ser-hoş-ı mey-i beyân isen de

Mahmûr-ı gam-ı beyân isen de


Esrâr-ı derûna tercemânsın

Maksûdun edâda ter-zebânsın


Ne denlü iderse mest o bâde

Yârân seni eylemez fütâde


Bin 'özr ü bahâne eylesen sen

Komam seni kendü hâline ben


Ey serv-i çemen-i bâğ-ı ma'nî

Hem-sâyene kıl nigâh ya'nî (Üstüner 2013: 2737)


Kaynakça


Altuner, Nuran (1989). Safâî ve Tezkiresi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Bursalı Mehmed Tâhir Bey (1972). Osmanlı Müellifleri. (hzl. Fikri Yavuz ve İsmail Özen). 2. C. İstanbul: Meral Yayınevi.

Hafız Hüseyin Ayvansarâyî (2017). Vefeyât-ı Ayvansarâyî. (hzl. Ramazan Ekinci). Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55730,vefeyat-i-ayvansarayipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 05.12.2021].

Mehmed Süreyyâ (1996). Sicill-i Osmânî. (hzl. Nuri Akbayar ve Seyit Ali Kahraman). 4. C. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Mirzâzâde Mehmed Sâlim Efendi (2018). Tezkiretü’-Şuarâ. (hzl. Adnan İnce). Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 05.12.2021].

Nazik, Sıtkı (2008). Şemseddin Sâmî’nin Kâmûsu’l-A‘lâm Adlı Eserinin V. ve VI. Cildinde Geçen Osmanlı Şairlerinin Biyografileri. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Üstüner, Kaplan (2013). "Na'îm'in Sâkînâme'si". Turkish Studies,  8 (1): 2719-2785.

Üstüner, Kaplan (2015). İsmail Na'im Efendi, Gülzâr-ı Na'îm. İstanbul: Kitabevi Yay. 

Yuvacı, Bünyamin (2014). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ (II. Cilt s. 735-999). Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


ASLAN, Murat. "HAMSE (NA'ÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hamse-na-im. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (NA'ÎM) Na'îm, İsmâ'il Na'îm Efendi Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
2 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
3 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
4 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
6 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
7 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle