Antakyalı Mehmed Rüşdî Efendi'nin eseri. Hallü'l-İşkâl, besmele, hamdele, salvele, eserin ithaf edildiği şahıs ve yazılma sebebinin yer aldığı kısa bir giriş bölümüyle başlar. Bu bölümden sonra mukaddime, bahs-i evvel: makâle-i ûlâ beyânındadır, bahs-i sânî: makâle-i sâniye beyânındadır, bahs-i sâlis: makâle-i sâlise beyânındadır bölümleriyle devam eder ve hâtime ile tamamlanır. Eser, Sultan II. Abdülhamid'e ithaf edilmiştir.

Hallü'l-İşkâl, kelam ilmine dair bir risaledir. Mehmed Rüşdî Efendi, büyük din âlimlerinin cüzʾ-i ihtiyârî (cüzʾî irade) hakkındaki düşüncelerini delilleriyle birlikte bir araya toplamak ve bu meseleyi halka açıklamak amacıyla Hallü'l-İşkâl'i yazmıştır. Mehmed Rüşdî; Cebriyye, Mutezile ve Tabîiyyûn fırkalarının insan iradesinin rolü ve kader meselesindeki görüşlerini bir araya toplamak, itikadî fırkaların görüşlerini ehl-i sünnetinki ile karşılaştırmak ve bu mesele hakkındaki ehl-i sünnet görüşünün diğer fırkalarınkine göre daha tutarlı olduğunu ispatlamak, kısacası cüzʾî irade meselesindeki bütün müşkilleri açıklamak için Hallü'l-İşkâl'i yazmıştır. Müellif, risaleyi yazmasının diğer sebebini mukaddimede bir mümin için çok önemli olduğuna inandığı cüzʾî irade hakkında o güne kadar ayrıntılı bir eser yazılmamış olması ve yazılan eserlerin de halkın anlayacağı seviyede olmaması dolayısıyla bu eseri yazma ihtiyacını hissettiğini ifade etmiştir. Ancak eserinde kullandığı dil halkın anlayacağı sadelikte değildir. Mehmed Rüşdî Efendi, diğer itikadî fırkalara karşı ehl-i sünnetin insan iradesinin rolü konusundaki görüşlerinin daha tutarlı olduğunu savunurken, Allah'ın zatî ve sübutî sıfatlarından bahsederken, niyet-amel tartışmasını yaparken sözlerini ayet ve hadislerle, peygamber kıssalarıyla, Türkçe ve Arapça beyitlerle, Arapça hikmetli sözlerle delillendirmiştir. 7 ayet, 5 hadis; biri Arapça, biri Türkçe olmak üzere 2 matla ve 2 hikmetli sözü iktibas etmiştir. Arapça iktibasları açıklarken sade bir dil kullanmıştır.

Hallü'l-İşkâl, İstanbul'da Arif Efendi Matbaası'nda basılmıştır. Önce bir bildiriyle tanıtılmış (Güftâ 2002a), daha sonra yeni harflere çevrisi ve tıpkı basımı hazırlanıp yayımlanmıştır (Güftâ 2002b, 2015).

Şairin biyografisi için bk. "Rüşdî, Antakyalı". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-antakyali