Diyarbekirli Mehmed Şa’ban Kâmî Efendi’nin, mesnevi nazım şekliyle yazdığı ve Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehit edilmesini konu alan eserlerinden biri. Eserin ilk beytinde Allah’a hamd edilir; sonraki iki beyitte de Hz. Muhammed övülür. Eserin yazılış sebebinin anlatıldığı 4 ila 17. beyit arası bölümde Kâmî, edebî üslûpla asırlar önce vuku bulan Kerbelâ hadisesinin kendi ruh dünyasındaki yansımalarını ve Hz. Hüseyin’e olan özlemini dile getirir. Şair, “Kağıt üzerinde ateşten bir mesnevi yazdım. (Adını da) gül fidanının goncası gibi Hadîka-i Ma’nevî (manevî bahçe) koydum” diyerek eserin yazılış gerekçesini sunar.

Hadîka-i Ma’neviyye’nin bölüm başlıkları şöyledir: Belâ içindeki Kerbelâ şehitlerinin sırlarını açıklama “Der-beyân-ı âgâz-ı esrâr-ı şehîdân-ı Kerbelâ-yı ender-belâ”, Hz. Ali’nin halifeliği ve şehit edilişi “Der-beyân-ı hilâfet ü şehâdet-i Hazret-i ‘Aliyyü’l-murtazâ radiyallâhu ‘anh”, Hz. Hasan’nın halifeliği ve şehit edilişi “Der-beyân-ı hilâfet ü şehâdet-i Hazret-i Hasan radiyallâhu ‘anh”, Hz. Hüseyin’in durumu ve Mekke’ye gidişi “Beyân-ı ahvâl u revân-ı Hazret-i Hüseyin radiyallâhu ‘anh der-Mekke-i mükerreme”, Hz. Hüseyin’in Mekke’den Kûfe’ye gidişi “Der-beyân-ı ‘azm-ı Kûfe Hazret-i Hüseyin radiyallâhu ‘anh”, Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehit edilişi “Beyân-ı şehâdet-i Hazret-i Hüseyn radiyallâhu ‘anh der-fezâ-yı Kerbelâ”, Hz. Hüseyin’in şehit edilişini yücelten/anlatan mersiye “Fasl-ı mersiyye-i şehâdet-i esniyye”, Münâcât “Der-beyân-ı Münâcât”.  

Eserin bazı bölümlerinin sonunda tekrar edilen “Kerbelâ-yı aşkdan bulur necât / Ağlayan derd ile eden es-salât” nakarat beyti, mevlit metinlerini çağrıştırdığı gibi eserin belli gün ve gecelerde okunduğunu düşündürmektedir. Eser, aruzun “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmış olup beyit sayısı 228’dir. Kâmî, bazı mensur veya manzum eserlerde uzun uzun anlatılan Kerbelâ faciasını, 228 beyitlik minyatür bir mesneviyle özetlemiş ve “Tâm cevher Kâmiyâ târîh yaz / Hüsn-i nazmın şâhid-i cây-ı niyâz” tarih beytiyle eserin yazılış yılını 1270/1853-54 olarak belirtmiştir.

Hadîka-i Ma’neviyye, şairin Kaside-i Bürde’ye Arapça nazire olarak yazdığı Kasîde-i Kamîsiyye ve Türkçe Mevlid-i Nebî ile birlikte 1280/1863 yılında eski harflerle basılmıştır. Aynı matbu nüsha esas alınarak yeni harflerle ve diliçi çevirisiyle birlikte yayımlanmıştır (Bektaş 2014).

Şairin biyografisi için bk. “Şa’ban Kâmî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kami-saban-kami-efendi