Neccâr-zâde Şeyh Rızâ Efendi'nin (d. 1090/1679- ö. 1159/1746) naatlardan oluşan eseri. Neccârzâde Mustafa Rızâ Efendi (ö. 1159/1746) 18. asır Osmanlı dönemi tasavvuf edebiyatının önde gelen şairlerinden ve bu asrın Anadolu topraklarında Nakşibendiyye tarikatının en yaygın ve müessir faaliyet alanına sahip kolu olan Müceddidiyye’nin şeyhlerindendir. Birden fazla tarikatta sülûkunu tamamlayarak icazet alması, Beşiktaş’ta kendi adıyla anılan tekkenin kurucusu ve postnişini olması, bu tekkede Mevlânâ’nın Mesnevî’sini okutması, engin bilgisi, musikişinaslığı ve hattatlığı onu farklı kılan hususiyetlerin başında gelir. Onun Türk tasavvuf edebiyatı bakımından en dikkat çeken yönü ise Hz. Peygamber sevgisini ve tasavvufun bir çok meselesini dile getirdiği şiirleridir.

Neccâr-zâde Rızâ Efendi’nin Hac-nâme’si, tamamı naʻt türüyle yazılmış 7 kasideden oluşan 265 beyitlik bir mecmuadır. Yazma nüshası tespit edilemeyen mecmua onun Divân'ıyla birlikte 1262/1846 yılında İstanbul’da basılmıştır. Neccâr-zâde’nin bu eserini Hac-nâme diye isimlendirmesinin sebebi eseri oluşturan şiirleri ya hacca giderken veya oradayken yazmış olmasıdır. Şair, Dîvân'ındaki şiirlerinin çoğunda olduğu gibi Hac-nâme’deki manzumelerinde de genel olarak Hz. Peygamber sevgisini işlemiştir. Bununla birlikte eserde tevhîd, şerîat, tarîkat, hakîkat, ma’rifet, irfân, seyr ü sülûk, fenâ fillâh, bekā billâh, vahdet-i vücûd, vahdet-i şühûd, Nakşibendîliğin on bir esası gibi tasavvufî mevzular ve sosyal hayatla ilgili meseleler de dikkat çekmektedir.

Mecmuadaki ilk kaside 52 beyitli, “buldum” redifli, aruzun “mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün” kalıbıyla yazılan bir naʻt-ı nebevîdir. İkincisi 36 beyitten meydana gelmiş, “yâ Resulallâh” redifli, aruzun “mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün” kalıbıyla yazılmış bir naʻttir. 32 beyitli üçüncü manzume, “yakışmaz” redifli ve aruzun “mefʻûlü mefâʻîlü mefâʻîlü feʻûlün” kalıbıyla yazılmıştır. Eserdeki dördüncü kaside 42 beyitten müteşekkil olup “yâ Resûlallâh” rediflidir. Bu kasidenin aruz kalıbı “mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün”dür. Beşinci kaside aruzun “mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün mefâʻîlün” kalıbıyla kaleme alınmış 40 beyitlik “olmaz” redifli bir naʻttir. Altıncısı “fâʻilâtün fâʻilâtün fâʻilâtün fâʻilün” kalıbıyla yazılmış 25 beyit, yedincisi ise “mefʻûlü fâʻilâtü mefâʻîlü fâʻilün” kalıbıyla 38 beyittir.

Hac-nâme, gerek ele alınan konular gerekse bu konuların işlenişi bakımından Divân'ının özü sayabileceğimiz dinî-tasavvufî bir eserdir. Neccâ-rzâde, Divân'ında gazeller vasıtasıyla dile getirdiği Hz. Peygamber aşkını Hac-nâme’de kasideler yoluyla aşikâr etmiş, Dîvân'da uzun uzadıya anlattığı tasavvufî esasları burada çok veciz bir üslupla beyitlere sığdırmış; kendine mahsus ifadelerin yanı sıra oluşturduğu terkipler, yaptığı teşbihler ve tercih ettiği edebî san’atlarla eserinin edebî kıymetini arttırmıştır.

Hac-nâme, Ahmet Karataş tarafından bugünkü harflere aktarılarak şekil ve muhtevaya dair çeşitli değerlendirmelerle birlikte yayımlanmıştır (2012).

Şairin biyografisi için bk. “Rızâ, Neccarüzâde Şeyh Rızâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-necccarzade-seyh-riza