Müellifin Allah, peygamber ve Ehl-i beyt sevgisini anlattığı sekiz-on varaklık Arapça risâlesi. Eser üç bölümden oluşmaktadır.

Birinci Bölüm

Bu bölüm Allah sevgisine dairdir. “Allah onları, onlar da Allah’ı severler”(Mâide, 5/54) ayet-i kerimesinde buyurulduğu gibi Hakk’ın ezeli inayeti sebebiyle kulların Allah’ı sevmesi anlatılmaktadır. Allah’a olan muhabbetin üç derece olduğu belirtilir:

Birinci derecesi avâmın muhabbetidir. Minnet ve nimeti mutâlaa etmekten, Hakk’ın lütuf ve ihsânını görmekten neş’et eder. Bu muhabbetin sahibi, sevabı temenni eder ve bekler. Cehennem azabından korkar ve yüz çevirir.

İkinci derecesi havâsın/seçkinlerin muhabbetidir ki, cemâl-i ilâhîyi mutâlaa etmekten doğar. Böylelerinin sevgisi ta’zim ve iclâl cihetiyledir. “Allah’a ibâdet ederim sevabını dilemem, kulluğum O’nun azamet ve celâlini yüceltmek kasdıyladır.” derler. Bu muhabbetin sahibi bazen cemâle, bazen celâle yönelik olarak ikisi arasında orta bir yerdedir. Böyleleri mâsivayı kalbinden tard ve ihrâc etmekte zorlanır.

Üçüncü derecesi ise ahassu’l-havâssın/seçkinlerin seçkilerinin muhabbetidir ki, bu da kul için yüksek bir derece ve yüce bir gayedir. Bu öyle bir muhabbettir ki, “Ben bir gizli hazineydim bilinmeme muhabbet ettim ve bilinmek için halkı yarattım.” (Aclûnî, II, 132) kenz-i mahfî sırrıyla oluşan kadim muhabbetten zuhûr eden Hakk cezbesinden doğar.

İkinci Bölüm

Bu bölüm Hz. Peygamber sevgisine dairdir. Müellif bu konuda: “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana tabi olun ki Allah da sizi sevsin” (Âl-i İmrân, 3/200) âyet-i kerimesinden yola çıkarak Hz. Peygamber’in muhabbetin kutbu ve mazharı olduğuna dikkat çeker. Onun âlemlerin Rabbinin habibi, öncekilerin ve sonrakilerin efendisi olduğuna vurgu yapar. Allah sevgisi iddiasında bulunan herkese Allah Resulüne ittibaın gerekliliğini belirtir. Çünkü kişiye sevgilisinin sevgilisi olan, sevgilidir.

Üçüncü Bölüm

Bu bölüm Ehl-i beyt ve Nebi’ye yakınlığa muhabbete dairdir. Bu konuda Allah Teâlâ buyurur: “De ki: ben sizden davet ve irşad hizmetine karşı yakınlara sevgiden başka bir ücret istemem.”(Şûra 42/23). Peygamber’imizin ayrıca “Kişi sevdiğiyle haşr olunur” (Buhârî, Edeb 96) hadisi bu konuya delil olarak gösterilir. Rivayete göre yukardaki ayet-i kerimenin nüzulünden sonra sahabiler “Meveddeti/sevgisi üzerimize vacib olan akrabaların kimlerdir?” diye Peygamber’imize sordular. Peygamber’imiz de: “Ali, Fatıma ve iki oğulları Hasan ve Hüseyin’dir” buyurdu. Bu bölümde bu rivayetten yola çıkarak ehl-i beytin kimlerden oluştuğu konusu üzerinde farklı görüşler zikredilerek değerlendirmelerde bulunulur.

Eser, Derviş Mehmed b. Mehmed el-Konevî tarafından şerh edilmiştir. Bu şerhin h.1037 târihli bir nüshası İ.Ü. Ktp. A.y. 1086’dadır.

Habbetu’l-Mahabbe, Üsküdar Mevlevîhanesi son postnişini Ahmed Remzi Mevlevî/Akyürek (ö.1950) tarafından Mahbubu’l-ahibbe adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir. Tercümenin bir nüshası Hacı Selim Ağa - Hüdâyî 660’da, diğeri Süleymaniye Ktp. Yazma Bağışlar 61’de kayıtlıdır. Bu tercüme Rasim Deniz (Kayseri 1982) ve Ali Çalışır (İstanbul 2002) tarafından ayrı ayrı neşredilmiştir.

Nüshaları

Köprülü Ktp. 1583/8 (İstinsahı: h.1016); H. Selimağa – Hüdâyî 256, 271 (İstinsahı: h.1036); Süleymaniye – Es’ad Ef. 1654/5, 1761/9, 3672/6, 3789/7, 3792/23; Süleymaniye – Hacı Beşir Ağa 653/7; Süleymaniye – H. Mahmûd Ef. 2781/2, 3245; Süleymaniye – H. Hüsnü Paşa 812/5; Süleymaniye – İbrâhim Ef. 877/4; Süleymaniye – Kadızâde Burhâneddin 67/4; Süleymaniye – Lala İsmâil 693/1; Süleymaniye – Pertev Paşa 607/1, 622/9, 643/4; Süleymaniye – Şehîd Ali Paşa 1359/7; İ.Ü. Ktp. A.y. 1494, 1562/6, 2866/3, 2957/4; Bursa İnebey Yazma Eser Ktp. Câmii Kebir (Ulucâmi) 1752/4; Beyazıd Veliyyüddin Efendi 1836; Kastamonu Yazma Eser Ktp. KHK 3677/04.

Müellifin biyografisi için bk. “Hüdâyî, Azîz Mahmûd”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hudayi-aziz-mahmud