Veysî’nin dönemin yöneticilerini karamsarlıktan kurtarmak amacıyla rüya formunda kaleme aldığı mensur siyasi nasihat-nâmesi. Rüyâ-nâme ya da Vâkı'a-nâme adlarıyla da bilinen Hâb-nâme; nüshanın ebadı, satır sayısı ve yazı stiline göre 5-60 arasında değişiklik arz eden varaktan ve matbu nüshalarda ise ortalama 20 sayfadan oluşan, küçük hacimli bir eserdir. 1611-1614 yılları arasında yazılan eser, "Hikâyenin en güzeli, en yalan olanıdır." latifesiyle, Sadrazam Nasuh Paşa'ya (ö.1614) sunulmuştur. Ancak Paşa, Abbasi Halifesi Mu'tasım Billah'ın veziri İbn Alkamî'nin (1197-1258) hıyanetine dair hikâye ile kendisine ima edildiğini düşünerek gerekli iltifatı göstermez (Donuk 2017: 2/1758; Mehmed Süreyya 1996:5/1664). “Hicviye” deneyiminden ders alan Veysî, yönetime yönelik eleştirilerini ve tavsiyelerini dolaylı bir şekilde, rüya formunda ortaya koyarken aynı zamanda tarihe dair bir eser yazma arzusunu da dile getirir.

Eser, Büyük İskender ile I. Ahmed'in diyalogunu işleyen bir rüyaya dayanmaktadır. Veysî, padişah ile karşılaşıp, ülke sorunlarını dile getirerek, birtakım çözüm önerilerinde bulunma arzusuyla yanıp tutuştuğu sırada bir rüya görür. Rüyada, başta İskender olmak üzere eski Osmanlı padişahları ile I. Ahmed ve maiyeti bir mecliste oturmaktadır. Sohbet sırasında İskender, padişahlar dünyanın kalbidir, kalp bozulunca beden de bozulur; toplumun huzur bulması için adalet ve merhametle hareket etmelidirler, der. Bunun üzerine I. Ahmed, bu görüşe katılmakla beraber toplumun ve memurların bozulduğundan, kendisinin kötü bir zamanda tahta geçtiğinden yakınarak bu şartlarda elinden bir şey gelmediğini dile getirir. İskender ise “…bî-vefâ dünya eger benim bildiğim dünya ise ne bir pâdişâh zamânında hergiz ma’mûr u âbâdân olmuşdur ve ne halk-ı ‘âlem onun şerrinden emân bulmuşdur. Zamânımızda harâb dediğimiz dünyâ ne vakitde ma’mûr u âbâdân idi” (Veysî 1286:265) diyerek, Hz. Adem'den o güne kadar tarihe geçen 37 olumsuz olayı "yahûd" bağlacıyla birbirine bağlayarak anlatır. Her olayı "...olduğunda mı âlem ma'mûr u âbâdân idi." nakaratıyla bitirerek hayatın realitesine dikkat çeker. İskender; Adem ve Havva’nın dünya sürgününü; Kabil’in Habil’i öldürmesini; Şit, Nuh, Hud, Salih, İbrahim, Musa, Şuayb, Yahya, İsa peygamberlerin zorlu mücadelelerini; Buhtunnasr’ın Beni İsrail’e reva gördüğü zulümleri; İslam öncesi Arap yarımadasında kırk yıl süren Besus savaşını; Peygamberin müşriklerle mücadelesini; dört halife, Emevî, Abbasî, Fâtımî ve Harezmşahlar dönemlerinde yaşanan çeşitli korkunç olayları kronolojik sıraya göre anlatır. İskender, “…devr-i Âdem’den bu ana gelince her günü zikreylesem her birinde bir vak’a-i azîme zuhur etmişdir ki istimâ’ı mûcib-i melâldir. … Bu evrâkda mestur olan mesâ’ib u beliyyât her ‘asırda re’âyânın niyyet-i fâsidesinden lâzım gelmişdir, pâdişâhların bu bâbda medhali yokdur.” (Veysî 1286: 284-285) diyerek sözünü bitirir. Padişah; bütün bu olayların sebebini, aslını ve onlardan korunmanın yollarını da anlatmanız gerekir, deyince, İskender de Veysî kulunuz bu hususta yeterli donanıma sahiptir, isterseniz sizin için tarihin bütün olaylarını ayrıntılı bir şekilde yazabilir, dediği sırada rüya horozun sesiyle son bulur.

Hâb-nâme’de manzum olarak Farsça iki kıt'a, yedi beyit, bir dörtlük; Arapça dört beyit; Türkçe üç beyit, iki mısra; mensur olarak Arapça bir dua, bir darbımesel ve üç ayet ile iki hadis yer almaktadır. Tarzıyla özgün olan Hâb-nâme, yazarın diğer eserlerine oranla daha duru bir dile sahiptir. Eser, alıntı söz varlığı ve gramatikal yapılar bakımından dönemin yazı dilini temsil eder. Türkçe sözdizimine uygun, sağlam cümleleri ve münşiyane üslubu ile Hâb-nâme, döneminde ve daha sonraki zamanlarda yazarlarca model kabul edilmiştir.

Yurt içi ve yurt dışındaki kütüphanelerde Hâb-nâme, Vâkı’a-nâme ya da Rü’yâ-nâme adlarıyla yüzü aşkın yazma nüshası bulunan eser; defalarca basılmıştır (Bulak 1252; İstanbul 1263, 1284; Münşeât-ı Azîziyye fî-Âsârı Osmâniyye'nin sonunda 1286; Siyer-i Veysî, Münşe'ât ve Şehâdet-nâme ile birlikte 1293). Hakkında bir lisans tezi (Deryan 1961), bir yüksek lisans tezi (Şen 2008.) yapılmıştır. Eser Rusya’da F. A. Salimzyanova tarafından Arap alfabeli tenkitli metni, inceleme ve Rusça çevirisiyle birlikte basılmış (1976); Türkiye’de ise Mustafa Altun tarafından inceleme, tenkitli metin ve sadeleştirmesiyle birlikte yayımlanmıştır (2011).

Şairin biyografisi için bk. “Veysî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/veysi-uveys-celebi-uveys-mehmed