GURBET-NÂME (GÜVÂHÎ)
gurbet konulu manzum tasavvufî nasihat-nâme
Güvâhî (d. ?/? - ö. 933/1526-27'den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Güvâhî'nin mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan gurbet konulu manzum tasavvufî nasihat-nâmesi. Bazı kaynaklarda 117 beyitten müteşekkil olduğu söylense de eldeki dört yazma nüshaya göre 105 beyitten oluştuğu anlaşılmaktadır. Eserin ilk iki beyitlik kısmında aruzun mefâ‘lün mefâ‘lün mefâ‘lün mefâ‘lün kalıbı, kalan bölümünde ise mefâ‘ilün mefâ‘ilün fe‘ûlün kalıbını tercih edilmiştir.

Gurbet-nâme eldeki nüshalara göre 2 beyitlik münacat, 11 beyitlik sebeb-i telif mahiyetindeki giriş, 58 beyitlik hikâyet, 21 beyitlik el-mev‘iza ve 12 beyitten müteşekkil hâtimetü’l-kitâb olmak üzere beş bölümden oluşmaktadır. Güvahî eserin girişinde hissettiği gurbet duygusundan söz etmiştir. Hikâyet bölümünde bir su dolabını konuşturmuş ve onun ağzından gurbetin zorluğunu anlatmıştır. El-mev‘iza kısmında gurbetin zorluğundan bahsetmiş ve ondan uzak durulması gerektiği hususunda nasihatler vermiştir. Hâtimetü’l-kitâb bölümünde ise eserde konu edilen gurbetin dünveyî değil uhrevî bir gurbet olduğu vurgulanmıştır. Güvâhî burada insan ruhunun yaratıldıktan sonra dünyaya gönderilmesini gurbete gitmek olarak yorumlamıştır.

Eserin dili dönemine göre oldukça sadedir. Güvâhî, Gurbet-nâme’de anlattığı konuyu pekiştirmek için atasözlerinden yararlanmış, başta intak olmak üzere edebi sanatlara dair güzel örnekler vermiştir. Öyküleme anlatım biçiminden de istifade edilen eserdeki tasvirler oldukça başarılıdır. Gurbet-nâme’nin bazı özellikleri hasbihâl/sergüzeştnâme türünü çağrıştırsa da öğüt vermek gayesiyle kaleme alındığı anlaşılan eserin tür itibariyle gurbet konusunu işleyen tasavvufi nitelikte bir nasihatname olduğu söylenebilir.

Şairin biyografisi için bk. "Güvâhî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/guvahi-mehmed 

Eserden Örnekler


El-Mev‘iza

Gel iy gurbet diyârına hevâdâr

Delürüp kendüñe olma cefâ-kâr


Göçilen yurduñ itme câna gadri

Konılan yirde olur bellü kadri


Düşürme cânuña gurbet hevâsın

Ki bilmez çekmeyen anuñ cefâsın


Varur iseñ niçe mihnet çekesin

Gözüñden bir yumup biñ biñ dökesin


Varasın yirlere kim ir eger giç

Eşegin yavı kılan varmaya hiç


Düşen kendüsi sanma aglamaz zâr

Hey aglar gözi dahı çıkar iy yâr


Yürüyen kişi ilinde sevini

Sanur her yiri anası evini


Kişiye çekme gidüp dürli kahrı

Olur Bagdâd’dan yig kendi şehri


Dime bu yeltede kimseye olsun

Yapışmaz yuvalanan taşa yosun


İder uluları gurbet esâgır

Ki taş kopdugı yirde olur agır

(Garîb-nâme. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi. No. 06 HK 1082. varak 65b-66a; Garîb-nâme. Mevlana Müzesi Kütüphanesi. No: 2310. varak 64a; Garib-nâme. Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi. No: 8939. varak 85b)

Kaynakça


Güvâhî. Garîb-nâme. Milli Kütüphane. Ankara Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi. 06 HK 1082. 63a-66b.

Güvâhî. Garîb-nâme. Mevlana Müzesi Kütüphanesi. 2310. 57b-59b, 64a-65a.

Güvâhî. Garîb-nâme. Sivas Ziya Bey Yazma Eser Kütüphanesi. 8939. 82b-86b.

Hengirmen, Mehmet (1977). Güvahi'nin Hayatı, Eserleri, Pendnamesindeki Atasözleri.  Yüksek Lisans Tezi: Ankara: Ankara Üniversitesi.

İpekten, Haluk vd. (1986). “Güvâhî”. Büyük Türk Klasikleri. C.3. İstanbul: Ötüken Yay. 242-246.

Levend, Agâh Sırrı (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, Giriş I. Ankara: TTK Yay.

Atıf Bilgileri


Demirkazık, Hacı İbrahim. "GURBET-NÂME (GÜVÂHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gurbet-name-guvahi. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 PEND-NÂME (GÜVÂHÎ) Güvâhî, Mehmed Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke
Görüntüle
2 İBRET-NÂME (GÜVÂHÎ) Güvâhî, Mehmed Doç. Dr. Hacı İbrahim Demirkazık
Görüntüle
3 TAZARRU'-NÂME (GÜVÂHÎ) Güvâhî, Mehmed Prof. Dr. Sezer ÖZYAŞAMIŞ ŞAKAR
Görüntüle
4 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
5 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
6 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
7 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
8 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
9 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
10 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
13 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle