- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede - Madde Yazarı: Doç. Dr. Nilüfer Tanç
- Eser Yazılış Tarihi:937/1530?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Farsça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:11/10/2021
GÜLŞEN-İ TEVHÎD (ŞÂHİDÎ)
manzum Mesnevî şerhiŞâhidî, Muğlalı İbrahim Dede (d. 875/1470-ö.957/1550)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Muğlalı İbrahim Şâhidî’nin mesnevi nazım şeklinde yazdığı Farsça Mesnevî şerhi. Gülşen-i Tevhîd’in yazılış tarihi Türkiye kütüphanelerinde bulunan nüshalarda yazarın düşürdüğü tarih beytine göre 937/1530 olarak kaydedilmişken İran kütüphanelerinde bulunan nüshalardan beşinin karşılaştırılmasıyla oluşturulan tenkitli metinde yer alan tarih beytine göre 940/1533’dir. Mecmû’atü’t-Tevârihü’l-Mevleviyye’de ise Şâhidî’nin eseri 936/1529’da yazmaya başladığı, 942/1535’te tamamladığı belirtilmiştir. Gülşen-i Tevhîd’de Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevî’sinin her cildinden 100’er beyit seçilmiş ve her beyit Mesnevî vezninde (fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün) yazılan beşer beyitle şerh edilmiştir. Mesnevî’den seçilenlerle birlikte toplam beyit sayısı 3700’ü bulmaktadır.
Gülşen-i Tevhîd, yazarın 98 beyitlik dîbâcesiyle başlar. Şahidî, bu bölümde eserini yazarken önce Mesnevî’den 600 beyit seçtiğini, bu beyitlerin tasavvuf ehli arasında çok beğenildiğini ancak eserin farklı ciltlerinden seçilen bu manzumelerin aralarında bir bağ olmadığını, kendisinin her bir beyti beş beyitle şerh ederken bir anlam bütünlüğüne ulaşmaya çalıştığını ifade eder (Beytur 2002: 12-13; Şimşekler 1998: 43; Tektaş 2012: 21). Eser, Mesnevî’nin birinci cildinden itibaren sırasıyla altı ciltten seçilen beyitler ve şerhleriyle devam eder. Abdülbaki Gölpınarlı eserde Yûsuf Sîneçâk’ın Cezîre-i Mesnevî adlı eserinin etkisi görüldüğünü kaydetmiştir (2006: 136).
Osmanlı kanon metinleri arasında sayılabilecek bir üne kavuşan Tuhfe-i Şâhidî kadar olmasa da yazarın bu eseri de dönemin okurları tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Şimdiye kadar 42 yazma nüshası tespit edilen (Açık Önkaş 2013: 25) Gülşen-i Tevhid’in İran, Mısır ve İngiltere gibi ülkelerin kütüphanelerinde de kopyaları vardır. Ayrıca Celvetiyye tarikatı şeyhlerinden olan Zâtî Süleyman Efendi (ö. 1738) Gülşen-i Tevhîd’e mensur bir şerh yazmaya başlamış, tamamlayamadan vefat edince müritlerinden Fahrî Ahmed Dede (ö. 1799) esere devam etmiştir (Yazar 2011: 479-480; Şimşek 2021: 84-85).
Gülşen-i Tevhîd, Ahmed Niyâzî Efendi tarafından İstanbul’da neşredilmiştir (1298/1880). Ancak Abdülbaki Gölpınarlı bu neşrin yanlışlarla dolu olduğunu kaydetmiştir (Gölpınarlı 2006: 136). Eserin Mithat Baharî Beytur ve Afif Tektaş tarafından yapılmış tercümeleri bulunmaktadır (Şimşekler 1998: 42-45; Beytur 2002: 8-10; Çıpan 2010: 273-274; Tan 2021; Tektaş 2012 ).
Şairin biyografisi hakkında bilgi için bk. "Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sahidi-muglali-ibrahim-dede
Eserden Örnekler
"Âteşest in bang-ı nây u nist bâd
Her ki in âteş nedâred nist bâd”
Ez dem-i nây çû hu refte enderû
Âteşî peydâ şod ez envâr-ı hû
Perde-i uşşâk zin âteş besuht
Ez şu’â’aş şem’ dilâşân füruht
Ger to hâhî rûşenâ-i şem’-i dil
Şo birûn ez zulmet în âb u gil
Baş hâlî ez teşâvîş-i cihân
Tâ terâ envâr-ı hû gerdet ayân (Tektaş 2012: 41)
Kaynakça
Açık Önkaş, Nilgün (2013). Mevlânâ Okyanusundan Muğlalı Şâhidî Denizine Şâhidî Şiirleri ve Açıklamaları. Muğla: Muğla Belediyesi Kültür Yay.
Çıpan, Mustafa (1985). Muğlalı İbrahim Şâhidî: Hayâtı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri, Divân ve Gülşen-i Vahdet (Tenkidli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Çıpan, Mustafa (2010). “Şâhidî, İbrâhim”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: TDV Yay. 273-274.
Gölpınarlı, Abdülbâki (2006). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Şimşek, Selami (2021). Keşanlı Süleyman Zâtî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri (İnceleme-Metinler). Ankara: Gece Kitaplığı.
Şimşekler, Nuri (1998). Şâhidî İbrahim Dede’nin Gülşen-i Esrâr’ı Tenkidli Metin- Tahlil. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Tektaş, Afif (2012). Gülşen-i Tevhîd -Tevhîd Bahçesi- Şâhidî İbrâhim Dede. hzl. Mustafa Çiçekler. İstanbul: Eren Yay.
Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Nilüfer Tanç |
Görüntüle | ||
2 | MEVLİD (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Dr. Öğr. Üyesi Rabia Doğru |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE-İ ÂFÂK U ENFÛS (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
4 | TIRÂŞ-NÂME (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
5 | TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Nilüfer Tanç |
Görüntüle | ||
6 | FARSÇA DÎVÂN (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Araş. Gör. Ayşegül Akdemir |
Görüntüle | ||
7 | GÜLİSTÂN ŞERHİ (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
8 | GÜLŞEN-İ VAHDET (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Nilüfer Tanç |
Görüntüle | ||
9 | GÜLŞEN-İ İRFÂN (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
10 | IŞK-NÂME (ŞÂHİDÎ) | Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
12 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
13 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
14 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
15 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
16 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
17 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
20 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |