GÜLŞEN-İ RÂZ ŞERHİ (BABA NİMETULLAH)
Şerh-i Gülşen-i Râz
Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî (d. ?/? - ö. 920/1514)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mahmûd Şebüsterî’nin (ö.1324) Gülşen-i Râz isimli eserine, Nimetullah Nahcıvânî (ö.1514) tarafından yazılan Farsça manzum şerhtir. "Tasavvuf edebiyatının önemli eserlerinden olan ve vahdet-i vücud felsefesini işleyen Gülşen-i Râz, yazıldığı tarihten itibaren Doğu edebiyatının önemli eserleri arasında yer almış ve etkisini günümüze kadar sürdürmüştür. Edebiyatımızda bu esere yazılan 35 civarında şerh bulunmaktadır" (Sevgi 1996: 254).

Şerh-i Gülşen-i Râz, Cemâde’l-Uhrâ 906 (1500) tarihinde Akşehir’de tamamlanmıştır. Yazma nüshaları İstanbul, Berlin ve Tahran kütüphanelerinde bulunmaktadır. Biyografik eserlerde, özellikle Taşköprizade’nin Şakaikü’n-Nu’maniyye’sinde “Ehli nezdinde makbul ve mufassal” bir şerh olarak değerlendirilmiştir. Şebüsterî’nin Gülşen-i Râz’ını Türkçeye çeviren Abdülbaki Gölpınarlı da bu eseri takdir ederek “Fazlaca ilme ve tasavvufa gömülmüş bir şerh” şeklinde tanımlamıştır (Musakhanov 2011: 14). Bursalı Mehmed Tahir Efendi, Osmanlı Müellifleri’nde yer alan Nahcıvanî biyografisinde, “Gülşen-i Râz’a da ârifâne bir sûretde Farisiyü’l-ibâre mufassal bir şerh yazmışlardır ki bir nüshası İstanbul kütüphanelerinin bazılarıyla Bursa’da İne Bey Kütüphanesinde vardır” demektedir (1333/1917: 41).

Mahmûd Şebüsterî’nin daha çok İbnü’l-Arabi, Attar ve Mevlana’dan etkilenerek vahdet-i vücudla ilgili yazdığı bu eserini şerh ederken Nahcıvânî de aynı yöntemi takip etmiş ve kendi tasavvufi görüşlerini de eserde yansıtmıştır.

Gülşen-i Râz ile ilgili olarak Yaşar Kurt, “Eserin baş tarafını devrinin tasavvufa ait bilgi birikimi oluşturur. Devamında tasavvuf yoluna yeni girmiş kimselere (mübtedîlere) hitap etmektedir. Daha sonra tasavvuf umdelerinin izahı, sufilerin irfan ve idrak dereceleriyle orantılı olarak verilmiştir. Sufilerin kaş, göz, şarap, mum, meyhane vb. mecazlardan kastettikleri manalar anlatılırken ifade, artık seviye gözetmekten çıkmakta, tam bir vecd, tam bir şiir haline gelmekte ve sona kadar bu coşkunluk, bu kayıt gözetmeyen akış sürüp gitmektedir.” yorumunda bulunmuştur (1998: 62)

Eserin müellif nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi Lala İsmail Kitaplığı, No:168. 1b-246b varakları arasında yer almaktadır (Kurt 1998: 63, Musakhanov 2011: 14).

Müellifin biyografisi için bk. "Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baba-nimetullah-nimetullah-nahcivani

Kaynakça


Baba Nimetullah Nahcıvânî (yty). Şerh-i Gülşen-i Râz. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. Farsça Yazmalar. No: 907.

Bursalı Mehmet Tâhir (1333). Osmanlı Müellifleri. C.I.  İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Kurt, Yaşar (1998). Nahcuvânî ve Tasavvufi Tefsiri.  Doktora Tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Kurt, Yaşar (2013). “Ni’metullah bin Mahmûd”. İslam Ansiklopedisi. C.33. İstanbul: TDV Yay. 132-133. 

Mahmûd-ı Şebüsterî (2011). Gülşen-i Râz (Çev.ve şerh eden  A. Gölpınarlı) İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.

Musakhanov, Orkhan (2011). Ni’metullah Nahçıvânî’nin Hidâyetü’l-İhvân’ı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi

Sevgi, H. Ahmet (1996). “Gülşen-i Râz”. İslam Ansiklopedisi. C.14. İstanbul: TDV Yay. 253-254. 

Terbiyet, Mehemmedeli (1987). Dânişmendân-i Azerbaycan. (hzl. G.Kendli ve İ. Şems) Azerneşr. Bakı.

Tosun, Necdet (2005). “Osmanlı Dönemi Sufilerinin Fars Dili ve Literatürüne Katkıları ve Bir Örnek Olarak Baba Nimetullah Nahcivânî’nin Şerh-i Gülşen-i Raz’ı”. Ekev Akademi Dergisi. Yıl: 9. 22: 103-110.

Atıf Bilgileri


Bayram, Parvana. "GÜLŞEN-İ RÂZ ŞERHİ (BABA NİMETULLAH)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulsen-i-raz-serhi-baba-nimetullah. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 EL-FEVÂTİHU'L-İLÂHİYYE VE'L-MEFÂTÎHU'L-GAYBİYYE EL-MÛDIHATÜ Lİ'L-KUR'ÂNİYYE VE'L-HİKEMİ'L-FURKÂNİYYE (BABA Nİ'METULLÂH) Baba Ni‘metullâh b. Mahmûd en-Nahcuvânî Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
2 HİDÂYETÜ'L-İHVÂN (BABA NİMETULLAH) Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî Doç. Dr. Parvana Bayram
Görüntüle
3 TERCÜME-İ NAKŞ-I FÜSÛS VEYA HÂŞİYE ALÂ FÜSÛSİ'L-HİKEM (BABA NİMETULLAH) Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî Doç. Dr. Parvana Bayram
Görüntüle
4 ŞERH-İ GÜLŞEN-İ RÂZ (BABA NİMETULLAH) Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
5 HÂŞİYE ALÂ TEFSİRİ'L-BEYZAVÎ (BABA NİMETULLAH) Baba Nimetullah, Nimetullah Nahcıvanî Doç. Dr. Parvana Bayram
Görüntüle
6 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
7 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
8 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
9 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
10 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
12 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
13 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
14 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
15 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle