GÜLŞEN-İ RÂZ-I ARİFÂN Fİ USUL-İ RÂH-İ İRFÂN (BOSNEVÎ)
mesnevi
Bosnevî, Abdullah (Rumî) (d. 992/1584 - ö. 1054/1644)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdullah Bosnavî’ye ait tasavvufî mesnevi. Bünyamin Ayçiçeği (2001: 14; 2013) Gülşen-i Râz-ı Ârifân fî-Beyân-i Usûl-i Râh-ı İrfân’ın nüshalarından üçünde eserin Sarı Abdullah’a nispet edilmesini ve Müstakimzâde’nin Tuhfe-i Hattâtîn’inde onun eserleri arasında Gülşen-i Râz’ın da sayılmasını kanıt göstererek bu eserin Abdullah Bosnevî’ye değil de Sarı Abdullah’a ait olduğunu savunur. Ahmet Sevgi (1996: 254), Abdullah Kartal (1994: 303), Mehmet Ünal (2014) Ekrem Gülşen (2017: 45) ve Fatih Ermiş (2017: 162) gibi araştırmacılar ise eserin Abdullah Bosnevî’ye ait olduğu görüşündedir. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığının internet sitesinde yer alan beş nüshanın dördünde eserin müellifi Sarı Abdullah Abdî b. Mehmed Bosnavî şeklinde geçer ki bu isim hem Sarı Abdullah'ı hem de Abdullah Bosnevî'yi düşündürmektedir. Dolayısıyla eserin Abdullah Bosnevî’ye aidiyeti şüphelidir.

Sebeb-i telifte ifade ettiği üzere şair bu mesneviyi bir gün hasta yatarken gönlünün kendisini şevke getirmesi sonucunda yazmaya karar vermiş, böylece Hakk’ın verdiği nimetlerin şükrünü yerine getirmek istemiştir. Eserde Allah’ın sıfatları, ilk yaratılanın Hz. Muhammed’in ruhu olması, insanın ve kainatın yaratılışı, Allah’ın isimleriyle zuhur etmesi, cihanın aslının Allah nurundan başka bir şey olmaması, mahlukatın farklı farklı olmasının sebebi, insanın üstünlüğü, Allah’a yakınlaşmanın gereği, seyrisüluka girenlerin karşılaşabileceği problemler, vahdet ve birliğin çokluk şeklinde görünmesi gibi konular anlatılmıştır. Mesnevinin sonunda bir kaside bulunmaktadır. 29 bölümden oluşan eser toplam 1012 beyit olup mefâîlün mefâîün feûlün veznindedir. Eserin yazılış tarihi belli değildir (Ayçiçeği 2001: 15-26). Ahmet Sevgi (1996: 254) ve Fatih Ermiş (2017: 162) Abdullah Bosnevî’nin bu eseri yazarken Şebüsterî’nin Gülşen-i Râz mesnevisinden ilham aldığını söyler.

Eser üzerine Bünyamin Ayçiçeği tarafından 2001 yılında bir yüksek lisans çalışması yapılmıştır. Bu çalışma 2014 yılında kitaplaştırılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. Bosnevî, Abdullah (Rumî). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bosnevi-abdullah-rumi

Eserden Örnekler


Sebeb-i Te’lîf-i Risâle

Meger bir gün ki bu hasta yaturdı

Hitâb idüp gönül şevke getürdi


Didi kim Hak sana ni’metlerinden

Virüp hıfz eyledi nikmetlerinden


Ki ka’r-ı bahr-ı hayretde gezerdin

Cihânda usanup candan bezerdin


Bilemezdin ki sen nice olıdın

Bu derdine devâ nice bulıdın


Sana rahm idüben fazl itdi Allâh

Bugün kıldı seni sırrından âgâh


وَ وَجَدَكَ ضَالاًّ فَهَدَى


Celâlinden götürdi ol nikâbı

Cemâl açdı ve ref’ itdi hicâbı


Dil olmuşdur zülâl-i vasla ‘atşân

Yagup bârân-ı rahmet itdi reyyân


Mahabbet şem’i rûşen itdi cânın

Uyardı kalbini envârı anın


Ki bulup ya’ni kuvvet nûr-ı îmân

Sana feth oldı bugün bâb-ı ihsân


Açıldı ya’ni kim ma’nî bilindi

Bu ihsân u bu lutfı sen bil indi


İderken her nefesde sen hatâyı

Sana ol eyledi böyle ‘atâyı


Ganî dil itdi açup câna ma’nî

Senin oldı cihân cümlesi ya’nî


وَ وَجَدَكَ عَاءِلاً فَأَغْنَى


Seni gam itmiş iken şöyle pâ-mâl

Kulagın burdı gözün açdı fi’l-hâl


Ol itdi sana çün kim böyle in’âm

Olup üstünde in’âmı anın tâm


Edâ-yı şükri içün bir risâle

Getür nazm eyle sen anı kemâle


Bu ni’met zâhir oldı çünki sende

İdüp izhâr-ı ni’met söyle sen de (Ayçiçeği 2001: 54-56)

Kaynakça


Ayçiçeği, Bünyamin (2001). Sarı Abdullah’ın Hayatı, Eserleri ve Gülşen-i Râz Adlı Mesnevîsinin Transkripsiyonlu Metni. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Ayçiçeği, Bünyamin (2013). "Abdî, Sarı Abdullah Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-sari-abdullah-efendi (Erişim Tarihi: 25.03.2022).

Ayçiçeği, Bünyamin (2014). Sarı Abdullah Efendi (ö. 1660)’nin Gülşen-i Raz-ı Arifan Mesnevisi. İstanbul: Akademi Titiz Yay.

Ermiş, Fatih (2017). "Bin Altınlık Hazine: Gülşen-i Râz, Önemi, Hakkındaki Literatür, Ele Aldığı Belli Başlı Konular". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 15(30): 155-180.

Gülşen, Ekrem (2017). "Osmanlı Dönemi Bosnalı Bazı Müfessirler Üzerine-I (1463-1878)". Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (10): 25-51.

Kartal, Abdullah (1994). "Bursa’da Bosnalı Bir Melâmî Abdullah Bosnevî, Hayatı, Eserleri ve Bir Kasidesi". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6(6): 297-311.

Sevgi, Ahmet (1996). "Gülşen-i Râz". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 253-254.

Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. www.yazmalar.gov.tr (Erişim Tarihi: 25.03.2022).

Ünal, Mehmet (2014). "Abdullah Bosnevî (Rumî)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bosnevi-abdullah-rumi (Erişim Tarihi: 25.03.2022).

Atıf Bilgileri


ASLAN, Murat. "GÜLŞEN-İ RÂZ-I ARİFÂN Fİ USUL-İ RÂH-İ İRFÂN (BOSNEVÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulsen-i-raz-i-arifan-fi-usul-i-rah-i-irfan-tees-1680. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TECELLİYÂTÜ ARAİSİ'N-NUSÛS FÎ MANASSÂTİ HİKEMİ'L-FUSÛS (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
2 ŞERH-İ FUSÛS (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
3 ŞERH-İ MANZÛME-İ CEZİRE-İ MESNEVİ (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Dr. ERDEM SEVİMLİ
Görüntüle
4 KASİDETÜ ABDÜLMECİD ES-SİVASÎ (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
5 ŞERHU KASİDETÜ'L-MÜNFRİCE (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
6 ŞERHU BEYT-İ MESNEVİ (BOSNEVÎ) Bosnevî, Abdullah (Rumî) Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
7 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
8 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
9 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
10 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
11 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
12 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
13 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
14 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
15 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
16 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle