Keçeci-zâde İzzet Molla’nın 1227/1812 yılında 26 yaşında kaleme aldığı ilk mesnevîsi. Aruzun "fe’ilâtün mefâ’ilün fe’ilün" kalıbıyla yazılan eser toplam 290 beyit ve aynı vezinde beş bentlik bir muhammes tardiyeden oluşan kısa bir mesnevîdir. Eserin sonunda "fâ’ilâtun fâ’ilâtun fâ’ilun" kalıbıyla beş beyitlik bir tarih kıt’ası yer alır. Baştaki münâcât (31 beyit) ve na’t-i şerîf (29 beyit) dışında asıl hikâye, “hâtime” (12 beyit) ile beraber 230 beyitten ibarettir. Sebeb-i te’lîf bölümünün bulunmadığı bu kısa hikâyede zaman ve mekân tasvirlerinin oldukça zayıf kaldığı görülür.

Şairin kendi aşk yolculuğunu birinci kişi ağzından anlattığı mesnevîde yer ve kişi adları Hüsn ü Aşk'ı andırır. Örneğin hikâyenin asıl kahramanı olan İzzet’in maşuku “Aşk nâmında bir civan”dır (Karacasu 2009: 721). Yani Hüsn ü Aşk’ta âşık rolündeki Aşk, burada maşuk konumundadır. Hüsn ü Aşk'taki Benî Mahabbet, Mekteb-i Edeb, Sühan, Hayret, Mollâ-yı Cünûn, Nüzhet-gâh-ı Ma'nâ gibi kişi ve yer adlarına benzer şekilde Gülşen-i Aşk'ta Sûk-ı Mihnet, Gülşen-i Aşk, Bâğbân, Bâzâr-ı Derd, Semt-i Efgân, Huddâm-ı Nâle, Râh-ı Gam, Mekteb-i Aşk, Çeşme-i Zehrâb, Mâristân, Vâdî-i Gam gibi sembolik isimler görülür. Hüsn ü Aşk veya Şeyh Gâlib'in (1171/1757-1213/1799) adının hiç geçmediği bu kısa eserde İzzet Molla'nın Mevlevî kimliği ön plana çıkar. Bahâr-ı Efkâr adlı divanındaki bütün gazellerin sonunda Mevlânâ (ö: 672/1273) ve Mevlevîlikle ilgili bir beyte yer veren İzzet Molla, bu tutumunu Gülşen-i Aşk’ın Hâtime bölümünü Mevlânâ'ya tahsis ederek tekrarlar. Bu aynı zamanda “esrârını Mesnevî’den aldım” diyen Galib’in Hüsn ü Aşk’ta yaptığı gibi şairin mensup olduğu edebî ve tasavvufî anlayışını gösteren bir atıftır.

Gülşen-i Aşk'ın konusu özetle şöyledir: Aşk adlı güzelin bahçesinde kurulan eğlence meclisinde bir araya gelen Mecnûn, Leylâ, Ferhâd, Şîrîn, Vâmık, Azrâ, Bülbül, Gül, Pervâne, Şem’ gibi efsanevi aşk kahramanları, İzzet Molla’yı da aralarında görmek isterler. İzzet, onu davete gelen bağbân ve Ferhad’a sevgilisi olmadan oraya gidemeyeceğini söyler. Ferhad sevgilisinin de orada olduğuna ikna edince yola çıkarlar. Bu meclise davet edilen İzzet Molla, çıktığı tehlikelerle dolu yolculuğunda rehberi Ferhâd’ın ölmesi üzerine yalnız kalır. İzzet’in imdadına Mevlânâ yetişir. Aksakallı bir pîr olarak tasvir edilen Mevlânâ, İzzet’in derdini sorup sevgilisinin Aşk adlı bir civan olduğunu öğrenince ona ateşin yerini duman ile buldukları gibi, Aşk’ın bahçesine de âh ile ulaşabileceğini söyler. Bu nasihati yerine getiren İzzet, âh etmeye başlar. Âlem onun âhı ile dolunca dumanlar içerisinden aydan ve güneşten daha parlak, yakıcı bir nûr tezahür eder. Gayb âleminin meş’alesi olan bu nûrun gerçekte Aşk olduğu anlaşılır. İzzet’i kuşatan nûr, onun vücudunu yakıp ayrılık ve hasreti yok edince vuslat tamam olur ve şair Aşk’a ulaşmış olur. (Şahin 2013: 150)

Gülşen-i Aşk’ı, Gâlib’in Hüsn ü Aşk’ı yazdığı yaşta kaleme alan İzzet Molla’nın bu ilk denemesinde yapmak istediği, eski şairlerin hep başkaları üzerinden anlattığı aşk hikâyesini daha çarpıcı bir anlatımla kendi hayat hikâyesi üzerinden aktararak etkiyi artırmaktı. Ancak İzzet Molla’nın eserlerinde “şahsen yaşanan bir sergüzeştin daima esas” olduğuna dikkat çeken Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da belirttiği gibi, onun “icat kabiliyeti, bu buluşu hakikî bir ‘vision’ hâline getirememiştir.” (Tanpınar 1976: 91-92). İzzet Molla’nın Gülşen-i Aşk’ta kendini bir figür olarak hikâyenin merkezine oturtmasını önemli bir yenilik olarak yorumlayan Metin Kayahan Özgül bunu “Ahmed Midhat’in Müşâhedât’ına kadar romanda, Celâl Sâhir’in Beyaz Gölgeler’ine kadar şiirde emsâli görülmeyecek bir icâd” olarak niteler (Özgül 2006: 149). Mevlânâ övgüsüne ayırdığı hâtime bölümünde “'aşkı ben Mevlevî’den öğrendim/sühanı Mesnevî’den öğrendim” (282. beyit) diyen İzzet Molla’nın bu tavrı Mevlânâ üslubuna da aykırı görünmektedir. Zira Mevlânâ, Mesnevî’nin 1. Defterinin 136. beytinde “dilberlerin sırrını başkalarının hikâyesi üzerinden anlatmanın en iyi yol” olduğunu ifade ederek hikâyede mecazın ve alegorik anlatımın önemine dikkati çekmiştir. Hüsn ü Aşk’ta Şeyh Gâlib’in yaptığı da budur. Onda yeni olan, kişiler veya varlıklar üzerinden anlatılagelen aşk hikâyesini, kahramanlarının ortak sıfatları olan güzellik ve aşk üzerinden anlatmasıdır. Galib’le aynı yaşta bir mesnevî yazmaya gayret eden İzzet Molla’nın bütün eski mesnevî kahramanlarını Aşk’ın bahçesinde bir araya getirip kendisini de o zümreye dâhil etmek için kurguladığı bu hikâyesinde başarılı olduğu söylenemez. Şairin ileri yaşlarda başlayıp tamamlayamadığı Nâz u Niyâz mesnevîsine bu eksikliği gidermek amacıyla başladığı söylenebilir (Şahin 2013: 155).

Kütüphanelerde üç yazma nüshası tespit edilen Gülşen-i Aşk, eski harfli olarak iki defa basılmıştır (Karacasu 2009: 692-694). Cumhuriyet döneminde eser üzerine yapılan ilk müstakil çalışma Osman Kavalcı tarafından yazılan “Gülşen-i Aşk’ta Sembolik Karakterler” başlıklı makaledir (1990). Metni ilk olarak Barış Karacasu tarafından makale olarak yayımlanan (2009) eser, daha sonra Ali Budak ve Mehmet Kanar tarafından bir inceleme ile birlikte kitaplaştırılmıştır (2016). Eser, Hüsn ü Aşk nazireleri üzerine yapılan çalışmalara da konu olmuştur (Öztoprak 2000, Üstüner 2003, Turan 2008, Şahin 2013).

Şairin biyografisi için bk. "İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/izzet-molla-kececizade-mehmed-izzet