- Yazar Biyografisi (TEİS)
Abdî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adnan Ince
- Eser Yazılış Tarihi:985/1577
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:27/10/2021
GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ)
âşıkâne mesneviAbdî (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Abdî'nin Gül ü Nevrûz konulu çift kahramanlı aşk ve macera mesnevisi. Gül ü Nevrûz, İranlı şair Celâleddîn Tabîb'in aynı adlı Farsça eseri (734/1331)’nin tercümesi olup Abdî’nin eserinden başka Türk edebiyatında Lutfî (Çağatay Türkçesi ile) (814/1411), Mû'idî (942/1535-1536), Muhibbî (944/1537) ve Sâbir (1648-1680 ?) tarafından kaleme alınmış dört mesnevi daha bulunmaktadır (İnce 1998: 105-110).
2291 beyitten oluşan Gül ü Nevrûz, hikâye kahramanı Nevrûz'un dilinden Bülbül tarafından söylenen gazel dışında tamamen mesnevî biçimiyle ve mefâ'îlün mefâ'îlün fa'ûlün kalıbı kullanılarak yazılmıştır. Gül ü Nevrûz'un başında müellif tarafından sonradan yazıldığı anlaşılan 5 beyitlik "hasb-i hâl" başlıklı bir kıt'a bulunmaktadır. Bu kıt'ada eserin Sultan III. Murad (ö. 1595)'a takdim edildiği ve adının Gül ü Nevrûz olduğu belirtilmektedir. Mesnevinin giriş kısmında yer alan tevhid, münacat, naat ve mehdiyeden sonra "sebeb-i nazm-ı kitâb" başlıklı sebeb-i telif kısmı yer alır. Abdî, sebeb-i telifte eserini sultanın emri üzerine yazdığını, hâtime bölümünde ise mesneviyi 985/1577'de bitirdiğini, eserinin diğer adının Nüzhet-nâme olduğunu da kaydetmektedir. Eser, hikâyenin ana hatlarının özetlendiği Farsça yazılmış başlıklar altında işlenir. Türk edebiyatında yazılmış Gül ü Nevrûz konulu mesneviler, Celâleddîn Tabîb'in aynı adlı Farsça mesnevisini model aldıkları için küçük bazı farklılıklar dışında konu açısından benzerlik gösterirler. (Konu özeti için bk. Lutfî'nin Gül ü Nevrûz'u).
Abdî’nin Gül ü Nevrûz'unun bilinen tek nüshası üzerine Mehmet Altunmeral tarafından yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (2011).
Abdî’nin biyografisi için bk. “Abdî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Abdî
Eserden Örnekler
Der-Beyân-ı Mülâkât Şuden-i Gül ve Nevrûz Der-Hâne-i Sûsen
Getür sâkî gene âb-ı visâli
İçüp ma’şûkla idem ittisâli
Mugannî kıl girü bir hoş ser-âgâz
Cihânı raksa virüp eyle pür-sâz
Şikâyet bu gelüp Nevrûz-ı bed-hâl
Oturdı Sûsen’ün kasrında bî-kâl
Yir öpdi sonra ol serv-i semen-ten
Dil ü cânı yanar mânend-i külhan
O hâlât içre Gül gösterdi dîdâr
Görüp Nevrûz oldı şîfte-kâr
O cânibden hırâmân mâh-ı dil-keş
Bu cânibde yanar şeh sanki âteş
İkisi de firâk odında biryân
Olup ağlarlar idi zâr u nâlân
Olup âhir iki mecnûn vâsıl
Biri birine kolları hamâyil
Der-âgûş eyleyüp birbirin ol yâr
Aradan ref’ olındı fevri ağyâr
[...]
Arada gamzeler gammâz olurlar
Girişmeyle letâfet-sâz olurlar
Kolın Gül boynına gâhî hamâyil
İdüp Nevrûz olur dildâra mâyil (İnce 2008: 100)
Kaynakça
Altunmeral, Mehmet (hzl.) (2011). Abdî’nin Gül ü Nevrûz’u (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.
Altunmeral, Mehmet (2011). “Abdî’nin Gül ü Nevrûzunda Musikî Terimleri”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9 (2): 325-332.
Csirkés, Ferenc Péter (2003). “Lutfî and the Gül u Navrûz”. Altaica Budapestinensia MMII. Budapest.
Delice, İbrahim (1997). “Niğdeli Muhibbî ve Gül ü Nevrûz Mesnevisi”. Türklük Bilimi Araştırmaları TÜBAR 4: 145-162.
Hansârî, Ahmed Süheylî (1336). Dîvân u Eş’âr-ı Hâcû Kirmânî. Tehran. (94+815).
İnce, Adnan (1998). “Gül ü Nevrûz Mesnevîleri ve Sâbir’in Eserinden Seçme Beyitler”. Journal of Turkish Studies Türklük Bilgisi Araştırmaları, Hasibe Mazıoğlu Armağanı II 22: 103-131.
İnce, Adnan (2008). “Abdî’nin Gül ü Nevrûz Mesnevîsi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, TÜBAR (23): 51-130.
Ripka, Jan (1968). Persian Literature to The Beginning of The 20 th. Century, Dortrech-Holland.
Taşkın, Gülşah (2014). “Kalkandelenli Mu’îdî’nin Gül ü Nevrûz’u”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (12): 177-190.
Taşkın, Gülşah (2015). Kalkandelenli Mu’îdî Gül ü Nevrûz İnceleme, Metin, Tıpkıbasım. İstanbul: Simurg Yay. VI+324.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
2 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle | ||
3 | BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ) | Abdî | Dr. ÖZLEM GÜNGÖR |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
5 | NİYÂZ-NÂME-İ SA'D U HÜMÂ (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
7 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
8 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
9 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
10 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
11 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
12 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
14 | SEVÂKIB-I MENÂKIB/MENÂKIB-I HAZRET-İ MOLLÂ HUDÂVENDİGÂR (ABDÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
15 | MU'AMMEYÂT-I MÎR HÜSEYN ŞERHİ (ABDÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Araş. Gör. Songül Akboğa |
Görüntüle |