GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ)
âşıkâne mesnevi
Abdî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdî'nin Gül ü Nevrûz konulu çift kahramanlı aşk ve macera mesnevisi. Gül ü Nevrûz, İranlı şair Celâleddîn Tabîb'in aynı adlı Farsça eseri (734/1331)’nin tercümesi olup  Abdî’nin eserinden başka Türk edebiyatında Lutfî (Çağatay Türkçesi ile) (814/1411), Mû'idî (942/1535-1536), Muhibbî (944/1537) ve Sâbir (1648-1680 ?) tarafından kaleme alınmış dört mesnevi daha bulunmaktadır (İnce 1998: 105-110).

2291 beyitten oluşan Gül ü Nevrûz, hikâye kahramanı Nevrûz'un dilinden Bülbül tarafından söylenen gazel dışında tamamen mesnevî biçimiyle ve mefâ'îlün mefâ'îlün fa'ûlün kalıbı kullanılarak yazılmıştır. Gül ü Nevrûz'un başında müellif tarafından sonradan yazıldığı anlaşılan 5 beyitlik "hasb-i hâl" başlıklı bir kıt'a bulunmaktadır. Bu kıt'ada eserin Sultan III. Murad (ö. 1595)'a takdim edildiği ve adının Gül ü Nevrûz olduğu belirtilmektedir. Mesnevinin giriş kısmında yer alan tevhid, münacat, naat ve mehdiyeden sonra "sebeb-i nazm-ı kitâb" başlıklı sebeb-i telif kısmı yer alır. Abdî, sebeb-i telifte eserini sultanın emri üzerine yazdığını, hâtime bölümünde ise mesneviyi 985/1577'de bitirdiğini, eserinin diğer adının Nüzhet-nâme olduğunu da kaydetmektedir. Eser, hikâyenin ana hatlarının özetlendiği Farsça yazılmış başlıklar altında işlenir. Türk edebiyatında yazılmış Gül ü Nevrûz konulu mesneviler, Celâleddîn Tabîb'in aynı adlı Farsça mesnevisini model aldıkları için küçük bazı farklılıklar dışında konu açısından benzerlik gösterirler. (Konu özeti için bk. Lutfî'nin Gül ü Nevrûz'u).

Abdî’nin Gül ü Nevrûz'unun bilinen tek nüshası üzerine Mehmet Altunmeral tarafından yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (2011). 

Abdî’nin biyografisi için bk. “Abdî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Abdî  

Eserden Örnekler


Der-Beyân-ı Mülâkât Şuden-i Gül ve Nevrûz Der-Hâne-i Sûsen

Getür sâkî gene âb-ı visâli

İçüp ma’şûkla idem ittisâli


Mugannî kıl girü bir hoş ser-âgâz

Cihânı raksa virüp eyle pür-sâz


Şikâyet bu gelüp Nevrûz-ı bed-hâl

Oturdı Sûsen’ün kasrında bî-kâl


Yir öpdi sonra ol serv-i semen-ten

Dil ü cânı yanar mânend-i külhan


O hâlât içre Gül gösterdi dîdâr

Görüp Nevrûz oldı şîfte-kâr


O cânibden hırâmân mâh-ı dil-keş

Bu cânibde yanar şeh sanki âteş


İkisi de firâk odında biryân

Olup ağlarlar idi zâr u nâlân


Olup âhir iki mecnûn vâsıl

Biri birine kolları hamâyil


Der-âgûş eyleyüp birbirin ol yâr

Aradan ref’ olındı fevri ağyâr

[...]

Arada gamzeler gammâz olurlar

Girişmeyle letâfet-sâz olurlar


Kolın Gül boynına gâhî hamâyil

İdüp Nevrûz olur dildâra mâyil  (İnce 2008: 100)

Kaynakça


Altunmeral, Mehmet (hzl.) (2011). Abdî’nin Gül ü Nevrûz’u (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi.

Altunmeral, Mehmet (2011). “Abdî’nin Gül ü Nevrûzunda Musikî Terimleri”. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi 9 (2): 325-332.

Csirkés, Ferenc Péter (2003). “Lutfî and the Gül u Navrûz”. Altaica Budapestinensia MMII. Budapest.

Delice, İbrahim (1997). “Niğdeli Muhibbî ve Gül ü Nevrûz Mesnevisi”. Türklük Bilimi Araştırmaları TÜBAR 4: 145-162.

Hansârî, Ahmed Süheylî (1336). Dîvân u Eş’âr-ı Hâcû Kirmânî. Tehran. (94+815).

İnce, Adnan (1998). “Gül ü Nevrûz Mesnevîleri ve Sâbir’in Eserinden Seçme Beyitler”. Journal of Turkish Studies Türklük Bilgisi Araştırmaları, Hasibe Mazıoğlu Armağanı II 22: 103-131.

İnce, Adnan (2008). “Abdî’nin Gül ü Nevrûz Mesnevîsi”. Türklük Bilimi Araştırmaları, TÜBAR (23): 51-130.

Ripka, Jan (1968). Persian Literature to The Beginning of The 20 th. Century, Dortrech-Holland.

Taşkın, Gülşah (2014). “Kalkandelenli Mu’îdî’nin Gül ü Nevrûz’u”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (12): 177-190.

Taşkın, Gülşah (2015). Kalkandelenli Mu’îdî Gül ü Nevrûz İnceleme, Metin, Tıpkıbasım. İstanbul: Simurg Yay. VI+324.

Atıf Bilgileri


Ince, Adnan. "GÜL Ü NEVRÛZ/NÜZHET-NÂME (ABDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gul-u-nevruz-nuzhet-name-abdi. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
2 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
3 BOSTÂN TERCÜMESİ (ABDÎ) Abdî Dr. ÖZLEM GÜNGÖR
Görüntüle
4 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
5 NİYÂZ-NÂME-İ SA'D U HÜMÂ (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle
6 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
7 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
8 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
9 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
10 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
11 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
12 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 SEVÂKIB-I MENÂKIB/MENÂKIB-I HAZRET-İ MOLLÂ HUDÂVENDİGÂR (ABDÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
15 MU'AMMEYÂT-I MÎR HÜSEYN ŞERHİ (ABDÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle