Kalkandelenli Mu‘îdî’nin Celâleddîn Tabîb’in (ö. 14.yy) 734/1333 tarihli Gül ü Nevrûz'unu kaynak alarak yazdığı, çift kahramanlı aşk hikâyesi. Sebeb-i telif bölümünde eserin ismi Nevrûz ü Gül olarak kaydedilmiştir. Mu‘îdî 942/1535-36’da tamamladığı eserini, medhiye kısmında Kânûnî Sultan Süleymân’ın (ö.1566) övgüsüne yer verilmesinden anlaşıldığı üzere, Sultan Süleymân’a sunmak için hazırlamıştır (Taşkın 2015: 13).

Gül ü Nevrûz aruzun mef‘ûlü mefâ‘ilün fe‘ûlün kalıbıyla yazılmıştır. Mu‘îdî’nin bu vezni seçmesinin sebeplerinden biri, Penc-genc’ine nazire olmak üzere bir hamse kaleme aldığı Nizâmî-i Gencevî’nin (ö.1214?) Leylâ vü Mecnûn’da bu vezni kullanması olmalıdır (Taşkın 2015: 5-6). Aslen 2000 beyitlik bir mesnevi olan Gül ü Nevrûz’un 1499 beyiti elimizde bulunmaktadır. Elimizdeki kısımlardan anlaşıldığı kadarıyla Mu‘îdî Gül ü Nevrûz’u, baştan sona tek bir vezin kullanarak mesnevi nazım şekliyle yazmıştır. Muhtemelen gene Nizâmî etkisiyle, eserde farklı nazım şekillerine yer verilmemiştir (Taşkın 2015: 19-20).Gül ü Nevrûz’un elimizdeki nüshası başı eksik bir naat, dört halifeye övgü, on iki imama övgü, sebeb-i telif, medhiye, hâmeye hitab, âgâz-ı dâsitân, rûzigârdan şikâyet ve hâtime olmak üzere 9 ana bölümden oluşmuştur. Hikâyenin anlatıldığı âgâz-ı dâsitân bölümü, tamamı Türkçe 26 alt başlık içermektedir.

Hikâyenin konusu şöyledir: Nevşâd hükümdarı Ferruh Şâh’ın Nevrûz adında bir oğlu olur. Ferhâr hükümdarı Miskîn Şâh’ın kızı Gül’ü rüyasında görüp âşık olan Nevrûz, aracılar vasıtasıyla Gül’e mektup gönderir. Gül de Nevrûz’un aşkına karşılık verir. Bir süre birlikte mutlu bir yaşam süren âşıkların arasına kötü niyetli kişiler, olağanüstü olay ve varlıklar gibi çeşitli engeller girer. Ayrı düşen âşıklar kavuşabilmek için bunlarla savaşarak sınav vermek zorunda kalır. Hikâyenin sonunda bütün zorlukları aşarak kavuşan Gül ve Nevrûz hacca gidip nikâhlandıktan sonra mutlu bir ömür sürerler.

Gül ü Nevrûz’un edebiyatımızdaki ilk örneği Mevlânâ Lutfî’nin (ö.1492) Çağatay Türkçesiyle yazdığı eseridir (İnce 1998: 110). Kalkandelenli Mu‘îdî, Niğdeli Muhibbî (ö.1537’den sonra), Abdî (ö.1577’den sonra) ve Sâbir Mehmed Pârsâ (ö. 1680) Anadolu sahasının Gül ü Nevrûz şairleridir (Taşkın 2015: 2). Niğdeli Muhibbî’nin eseri Anadolu sahasında yazılan ilk Gül ü Nevrûz kabul edilmektedir (İnce 1998: 106). Fakat Mu‘îdî’nin kısa bir süre öncesine kadar kayıp olduğu sanılan eserinin ortaya çıkmasıyla Anadolu sahasında yazılan ilk Gül ü Nevrûz’un Mu‘îdî’ye ait olduğu kesinleşmiştir.

Mu‘îdî’nin eseri diğer Gül ü Nevrûz’lar içinde Celâleddîn Tabîb’in kaynak metnine en yakın olanıdır. Eser, motifler ve hikâyenin işlenişi bakımından Tabîb’in mesnevisiyle büyük benzerlikler taşımaktadır (Taşkın 2015: 6). Diğer Gül ü Nevrûz’lara kıyasla Mu‘îdî’nin eserinin dili sadedir. Şairin vezne ve Osmanlı Türkçesine hâkim olduğu görülür. Eserde farklı nazım şekillerinin ve vezinlerin kullanılmamasından kaynaklanan monotonluk birçok beyitte sekt-i melihle kırılmıştır.

Eserin bilinen tek nüshası Avusturya Devlet Arşivi No: 217’de kayıtlıdır. Gül ü Nevrûz Gülşah Taşkın tarafından yayımlanmıştır (2015).

Şairin biyografisi için bk. “Mu'îdî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muidi