GÜL-İ SAD-BERG (MESÎHÎ)
mektuplar
Mesîhî, Îsâ (d. ? - ö. 918/1512)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mesîhî’nin, farklı konularda yazılmış yüze yakın mektuptan oluşan münşeat mecmuası. Eserin "Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, nu. 3351/2; Hacı Selim Ağa Kütüphanesi, Aziz Mahmud Hüdâyî, nu. 1291; Gazi Hüsrev Begova Biblioteka, nu. 4885 ve Çorum İl Halk Kütüphanesi, nu. 2237/1"de kayıtlı dört nüshası tespit edilmiştir.

Yazılış tarihi kesin olarak bilinmeyen bu münşeat mecmuasında on iki mektup türüne örnek teşkil edecek başlıklar altında bölümler bulunmaktadır. Mesîhî’nin Gül-i Sad-berg'inde, şefkat-nâme başlığını taşıyan mektuplar, ilgi ve yardıma muhtaç olan değerli zatları himaye etmek; taleb-nâmeler, bir istekte bulunmak; irsâl-nâmeler, bir kimse veya makama herhangi bir şey göndermek; şevk-nâmeler, rütbece yüksekte bulunan kişilere sevgi, saygı ve bağlılık göstermek; tehniyet-nâmeler, iyi ve hoşa giden bir durum karşısında sevinç ve mutluluğunu dile getirmek; i‘lâm-nâmeler, meydana gelen bir olay ya da durumu bildirmek; şikâyet-nâmeler, kötü bir olay ya da durumdan rahatsızlığını bildirmek; cevâb-nâmeler, alınan bir mektup veya haberden sonra sorulanlara karşılık vermek; şükür-nâmeler, gönderilen çiçek ve meyvelere teşekkür etmek; ta‘ziyet-nâmeler, ölüm haberi üzerine ölene rahmet, yakınlarına sabır dilemek; ıyâdet-nâmeler, hastalık haberi üzerine duyulan üzüntü ve hastanın iyileşmesinden duyulan sevinci bildirmek ve da‘vet-nâmeler de bir düğün ya da toplantıya çağrı yapmak maksadıyla yazılmıştır. Bazı nüshalarda bu başlıkların tertibinin farklılık gösterdiği görülmektedir.

Sanatlı bir üslupla vücuda getirilen eserde, Arapça ve Farsça kelime, ibare ve cümlelerin sıklıkla kullanıldığı dikkati çekmektedir. Bu üslup özelliği yanında mektupların çoğunda görülen kalıp anlatım biçimleri, Gül-i Sad-berg’deki bazı mektupların Arap ve Fars kaynakları örnek alınarak yazılmış olabileceğini düşündürmektedir. Türkçe sözcük ve sözcük gruplarının yoğun olarak kullanıldığı yerler ise mektupların tahallüs ve talep bölümlerdir.

Gül-i Sad-berg’in üslubunu belirleyen unsurlardan biri de mübalağa, telmih, istifham gibi söz sanatlarının etkili kullanımı yanında mecazların, atasözlerinin ve deyimlerin kullanımıdır. Esere hâkim olan sanatkârane üslup, müellifin sanat gösterme ve ustalığını ispatlama çabasını ortaya koysa da ele alınan türün gereği olarak bilgi verme ve anlatılmak isteneni açık bir biçimde ifade etme, söz konusu eserin üslubuna ilişkin özelliklerdendir.

Eserde yer alan mektupların biçim özellikleri genel olarak aynıdır. Yalnızca rütbe ve makam olarak farklı şahıslara yazılan mektuplarda bazı biçimsel farklılıklar görülmekle birlikte mektuplarda; elkâb, ibtidâ, tahallüs, talep, intihâ, dua ve imza olmak üzere yedi bölüm bulunmaktadır. Genel olarak ibtidâ adı verilen ve içerisinde saygı ve selam sözleri ile başlayan bir girişle başlayan mektuplar, talep bölümüne geçişi sağlayan tahallüs ile devam ederken talep bölümü mektubun yazılış amacına yönelik olduğu için bir duygu, bir istek, bir düşünce yahut yahut haberi içermektedir. Mektuplar, intihâ bölümü ve Mesîhî’nin imzası ile sonlanmaktadır.

Gül-i Sad-berg’de biri Türkçe, diğeri Farsça iki mısra, biri Türkçe, biri Arapça ve üçü Farsça olmak üzere beş beyit ile mesnevi nazım şekli kafiyesiyle yazılmış beş beyitlik bir manzume bulunmaktadır. Bu manzum parçalar şairin duygularının daha baskın hissedildiği, sevgi, bağlılık gibi duyguların ifade aracı olarak metne dâhil edilmiştir.

Gül-i Sad-berg üzerine Victor Louis Ménage inceleme ve metin alıntılarından oluşan bir makale yayımlamış (1988); İ. Çetin Derdiyok ise doktora çalışması yapmıştır (1994).  

Yazarın biyografisi için bk. "Mesîhî, Îsâ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mesihi-isa 

Eserden Örnekler


Gül-i Sad-berg'den

Du'âIar ki zülf-i cânân gibi mergûb ve senâlar ki bûy-ı dil-sitân gibi mahbûb ü mergûb ola. Bi-sıdki’s-sâf ihdâ vü ithâf olındukdan sonra, ma’rûz-ı bende-i kemter ilâ huzûr-ı nîk-mahzar budur ki:

Ummân-ı eltâf fezâyâb ve deryâ-yı kerem ü a’tâf seyelân itdürüp bu katre-mikdâra ihsân itdigünüz emânete fırka-i hıyânetden adû-yı izz ü kemâl ve bed-hûy u zişt-fi’âlden Celâl-nâm kimesne tâlib ve bu fakîri şirretle mücrim çıkarmaga râgıb olup ma’denü’l-lutf ve’l-kerem ve mahzenü’l-hulk ve’ş-şiyem a’nî Sultânum Hazretlerinün bâb-ı sa’âdet-me’âbına revâne oldı.

Bâkî fermân sultânumundur.

El-fakîr abd-i dîrîne

Mesîhî-yi kemîne (Ménage 1988: 26) 

Kaynakça


Derdiyok, İ. Çetin (1994). 15. Yüzyıl Şâirlerinden Mesîhî’nin Gül-i Sad-berg’i. Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.

Ménage, Victor Louis (1988). “The Gül-i Sad-berg of Mesihi”. Osmanlı Araştırmaları, VII-VIII: 11-32.

Mengi, Mine (2004). “Mesîhî”. İslâm Ansiklopedisi. C. 29. Ankara: TDV Yay. 312-313.

Atıf Bilgileri


HARMANCI, Esat. "GÜL-İ SAD-BERG (MESÎHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gul-i-sad-berg-mesihi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Esat HARMANCI
Görüntüle
2 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
3 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
4 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
5 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
6 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
7 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
8 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
9 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
10 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
12 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle