- Yazar Biyografisi (TEİS)
Halvetî Muhyî - Madde Yazarı: Prof. Dr. Adem Ceyhan
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Yüz Hadis
- Yayın Tarihi:11/10/2021
GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ)
manzum yüz hadis tercümesiHalvetî Muhyî
ISBN: 978-9944-237-87-1
Halvetî Muhyî'nin manzum yüz hadis tercümesi. Şairin 977/1569-70 senesinde yazdığı Mahzen-i Esrâr yahut Sürûr-efzâ adlı mesnevisinden 16. asırda yaşadığı anlaşılmakta ve Halvetî tarikatına mensup Muhyiddîn-i Karahisârî olduğu tahmin edilmektedir.
Eserine Allah’a hamd ve Hz. Peygamber’e övgü sözleriyle başlayan Halvetî Muhyî, mesnevi şeklindeki bu mukaddimede, kırk hadisi ezberleyen kişinin mahşerde âlimlerle diriltileceği mealindeki rivayeti anarak Buhârî, Müslim, Mesâbîh gibi hadis kitaplarından seçtiği yüz hadisi, şerh (izah) edenlerin açıkladığı gibi çevirdiğini anlatır. Olgun, ilim, irfan sahibi kişiler bu konuda birçok eser yazmışlarsa da onların her birinde başka bir lezzet vardır. Kendisi kılı kırk yararcasına çalışmış; hadislerdeki manaları, incelik, işaret ve edebî hünerleri ikişer beyitlik kıtalar hâlinde açıklamıştır. Eserine “Gül-i Sad-berg” (Yüz Yapraklı Gül) ismini veren şair, onun can burnuna erişeceğini belirtmiş ve can gözüyle görülmesini istemiştir. Maksadı, bu kitapçığı kendilerine hatıra bıraktığı gönül sahipleri tarafından anılmak ve onların hayır dualarını almaktır. Mukaddimeden sonra yine “fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün” kalıbıyla kıtalar hâlinde tercüme edilen hadisler, inanç, ibadet, ahlâk, züht ve adapla alâkalıdır. Hadis ilmi yönünden makbul rivayetler yanında zayıf ve mevzu olanlar, ayrıca selefe ait sözler de yer alır. Çalışmasını kıta şeklindeki bir hâtimeyle tamamlayan şair, herkese bu öğütlerin yeteceğini belirterek onların tutulmasını istemiş; olgunluğun söz konusu nasihatlere uygun davranış olduğunu anlatmıştır.
Dört yazma nüshası bulunan bu eser, Nihat Öztoprak tarafından incelenmiş ve Latin harflerine aktarılmıştır (Öztoprak 1993: 68-74; 433-469). Mevlüt Haliloğlu aynı eseri hadis ilmi yönünden incelemiştir (Haliloğlu 2021).
Eserden Örnekler
Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Müslimü men selime'l-müslimûne min lisânihî ve yedihî.
Müslim odur ki müslim olanlar
Sâlim ola lisân ü destinden
Kimsenün kalbi olmaya mecrûh
Ya adûsı ola ya dostundan (Öztoprak 1993: 437).
Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Muhâciru men hecere mâ neha'llâhu anhu.
Diler isen sevâb-ı hicret eger
Ma‘sıyet kişverinde itme karâr
Bil muhâcir o kimsedür bî-şekk
Mâ neha'llâh ne ise ide firâr (Öztoprak 1993: 437).
Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Keyyisü men dâne nefsehû ve amile limâ ba'de'l-mevti.
Âkıl oldur ki nefsini mağlûb
Eyleyüp tâat ide kable’l-fevt
Amel üzre olup tedârük ide
Lâzım olan ne ise ba‘de’l-mevt (Öztoprak 1993: 441).
Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Mer'u ma'a men ehabbe.
Hazer it hem-dem olma bed-kâre
Böyle buyurdı Server-i Ebrâr
Kişi sevdügile kopar imiş
Sulehâyı karîn idin her-bâr (Öztoprak 1993: 445).
Kaynakça
Akçay, Dila (2019). Halvetî Muhyî’nin Sürûr-efzâ Adlı Mesnevîsi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Bursalı Mehmed Tâhir (1333-1342). Osmanlı Müellifleri. C.3 İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
Derin, Fahri Ç. vd. (1985). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yay.
Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî (1281/1865). Hadîkatü’l-Cevâmi’. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Haliloğlu, Mevlüt (2021). Hadis Literatüründe Yüz Hadisler ve Halvetî Muhyî’nin Gül-i Sad-berk Adlı Eseri (Tahkîk, Tesbit ve Tahrîc). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
Hocazâde Ahmed Hilmi (1325/ 1907). Ziyâret-i Evliyâ. İstanbul.
Kurt, Halil (2019).Türk Edebiyatında Mahzen-i Esrâr Mesnevileri ve Muhyî’nin Mahzen-i Esrâr (Sürûr-efza) Adlı Mesnevîsi. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
Öngören, Reşat (2012). Osmanlılar’da Tasavvuf- Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl). İstanbul: İz Yay.
Öztoprak, Nihat (1993). Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Yüz Hadisler. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Tayşi, M. Serhan (hzl.) (2013). Mahmud Cemaleddin el-Hulvî, Lemezât-ı Hulviyye Ez Lemeât-ı Ulviyye (Halvetî Büyüklerinin Tatlı Halleri). İstanbul: Semerkand Yay.
Yüceer, Mustafa (2020). Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | BÜNYÂD-I Şİ'R-İ ÂRİF/RİSÂLE-İ KÂFİYE (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
2 | KAVÂ’İD-İ BÂLEYBELEN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
4 | MESÂDİR-İ ELSİNE-İ ERBA‘A (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
5 | MENÂKIB-I İBRÂHÎM GÜLŞENÎ (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Faruk Sönmez |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ HADÎS-İ ERBA'ÎN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddîn Muhammed Gülşenî Efendi | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | ŞERH-İ HADÎS-İ CİBRÎL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
8 | HüSN Ü DİL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Doç. Dr. Berat Açıl |
Görüntüle | ||
9 | GAZÂLE-NÂME (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
10 | GAZÂLE-NÂME (MENSUR) (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Araş. Gör. Murat ASLAN |
Görüntüle | ||
11 | MUHTASAR İLM-İ MEVCÛDÂT (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
12 | NEFHATÜ'L-ESRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) | Diğer Şule Kandemir |
Görüntüle | ||
13 | AHLÂK-I KİRÂM (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
14 | SİLSİLETÜ’L-AŞK (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
15 | ŞEHD-İ EBRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) | Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Nülüfer ÇELİK |
Görüntüle | ||
16 | NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) | Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran |
Görüntüle | ||
17 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) | Atâ, Üsküplü Atâ | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN (İLMÎ) | İlmî, İlmî Dede | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) | Nebâtî, Nebâtî Çelebi | Dr. Ahmet UĞUR |
Görüntüle | ||
21 | GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) | Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî | Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
22 | ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) | Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
23 | KIRK HADİS (RIHLETÎ) | Rıhletî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
24 | ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) | Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi | Prof. Dr. Muhsin Macit |
Görüntüle | ||
25 | MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî | Prof. Dr. Ahat Üstüner |
Görüntüle |