GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ)
manzum yüz hadis tercümesi
Halvetî Muhyî

ISBN: 978-9944-237-87-1


Halvetî Muhyî'nin manzum yüz hadis tercümesi. Şairin 977/1569-70 senesinde yazdığı Mahzen-i Esrâr yahut Sürûr-efzâ adlı mesnevisinden 16. asırda yaşadığı anlaşılmakta ve Halvetî tarikatına mensup Muhyiddîn-i Karahisârî olduğu tahmin edilmektedir.

Eserine Allah’a hamd ve Hz. Peygamber’e övgü sözleriyle başlayan Halvetî Muhyî, mesnevi şeklindeki bu mukaddimede, kırk hadisi ezberleyen kişinin mahşerde âlimlerle diriltileceği mealindeki rivayeti anarak Buhârî, Müslim, Mesâbîh gibi hadis kitaplarından seçtiği yüz hadisi, şerh (izah) edenlerin açıkladığı gibi çevirdiğini anlatır. Olgun, ilim, irfan sahibi kişiler bu konuda birçok eser yazmışlarsa da onların her birinde başka bir lezzet vardır. Kendisi kılı kırk yararcasına çalışmış; hadislerdeki manaları, incelik, işaret ve edebî hünerleri ikişer beyitlik kıtalar hâlinde açıklamıştır. Eserine “Gül-i Sad-berg” (Yüz Yapraklı Gül) ismini veren şair, onun can burnuna erişeceğini belirtmiş ve can gözüyle görülmesini istemiştir. Maksadı, bu kitapçığı kendilerine hatıra bıraktığı gönül sahipleri tarafından anılmak ve onların hayır dualarını almaktır. Mukaddimeden sonra yine “fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün” kalıbıyla kıtalar hâlinde tercüme edilen hadisler, inanç, ibadet, ahlâk, züht ve adapla alâkalıdır. Hadis ilmi yönünden makbul rivayetler yanında zayıf ve mevzu olanlar, ayrıca selefe ait sözler de yer alır. Çalışmasını kıta şeklindeki bir hâtimeyle tamamlayan şair, herkese bu öğütlerin yeteceğini belirterek onların tutulmasını istemiş; olgunluğun söz konusu nasihatlere uygun davranış olduğunu anlatmıştır.

Dört yazma nüshası bulunan bu eser, Nihat Öztoprak tarafından incelenmiş ve Latin harflerine aktarılmıştır (Öztoprak 1993: 68-74; 433-469). Mevlüt Haliloğlu aynı eseri hadis ilmi yönünden incelemiştir (Haliloğlu 2021).

Eserden Örnekler


Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Müslimü men selime'l-müslimûne min lisânihî ve yedihî.

Müslim odur ki müslim olanlar

Sâlim ola lisân ü destinden

Kimsenün kalbi olmaya mecrûh

Ya adûsı ola ya dostundan (Öztoprak 1993: 437).


Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Muhâciru men hecere mâ neha'llâhu anhu.

Diler isen sevâb-ı hicret eger

Ma‘sıyet kişverinde itme karâr

Bil muhâcir o kimsedür bî-şekk

Mâ neha'llâh ne ise ide firâr (Öztoprak 1993: 437).


Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Keyyisü men dâne nefsehû ve amile limâ ba'de'l-mevti.

Âkıl oldur ki nefsini mağlûb

Eyleyüp tâat ide kable’l-fevt

Amel üzre olup tedârük ide

Lâzım olan ne ise ba‘de’l-mevt (Öztoprak 1993: 441).


Kâle'n-Nebî s. a. v. el-Mer'u ma'a men ehabbe.

Hazer it hem-dem olma bed-kâre

Böyle buyurdı Server-i Ebrâr

Kişi sevdügile kopar imiş

Sulehâyı karîn idin her-bâr (Öztoprak 1993: 445).

Kaynakça


Akçay, Dila (2019). Halvetî Muhyî’nin Sürûr-efzâ Adlı Mesnevîsi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333-1342). Osmanlı Müellifleri. C.3 İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘îzâde Atâyî Hadâiku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.

Derin, Fahri Ç. vd. (1985). Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî, Mecmuâ-i Tevârih. İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yay.

Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî (1281/1865). Hadîkatü’l-Cevâmi’. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Haliloğlu, Mevlüt (2021). Hadis Literatüründe Yüz Hadisler ve Halvetî Muhyî’nin Gül-i Sad-berk Adlı Eseri (Tahkîk, Tesbit ve Tahrîc). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Hocazâde Ahmed Hilmi (1325/ 1907). Ziyâret-i Evliyâ. İstanbul.

Kurt, Halil (2019).Türk Edebiyatında Mahzen-i Esrâr Mesnevileri ve Muhyî’nin Mahzen-i Esrâr (Sürûr-efza) Adlı Mesnevîsi. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Öngören, Reşat (2012). Osmanlılar’da Tasavvuf- Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ (XVI. Yüzyıl). İstanbul: İz Yay.

Öztoprak, Nihat (1993). Klâsik Türk Edebiyatında Manzum Yüz Hadisler. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Tayşi, M. Serhan (hzl.) (2013). Mahmud Cemaleddin el-Hulvî, Lemezât-ı Hulviyye Ez Lemeât-ı Ulviyye (Halvetî Büyüklerinin Tatlı Halleri). İstanbul: Semerkand Yay.

Yüceer, Mustafa (2020). Hadis İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadis Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler. Doktora Tezi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ceyhan, Adem. "GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gul-i-sad-berg-halveti-muhyi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BÜNYÂD-I Şİ'R-İ ÂRİF/RİSÂLE-İ KÂFİYE (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
2 KAVÂ’İD-İ BÂLEYBELEN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
3 DÎVÂN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
4 MESÂDİR-İ ELSİNE-İ ERBA‘A (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
5 MENÂKIB-I İBRÂHÎM GÜLŞENÎ (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Faruk Sönmez
Görüntüle
6 ŞERH-İ HADÎS-İ ERBA'ÎN (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddîn Muhammed Gülşenî Efendi Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
7 ŞERH-İ HADÎS-İ CİBRÎL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
8 HüSN Ü DİL (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Doç. Dr. Berat Açıl
Görüntüle
9 GAZÂLE-NÂME (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
10 GAZÂLE-NÂME (MENSUR) (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
11 MUHTASAR İLM-İ MEVCÛDÂT (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
12 NEFHATÜ'L-ESRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) Diğer Şule Kandemir
Görüntüle
13 AHLÂK-I KİRÂM (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi (d .935/1528-ö. 1014-1017/1605-1608 (?) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
14 SİLSİLETÜ’L-AŞK (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
15 ŞEHD-İ EBRÂR (MUHYÎ-İ GÜLŞENÎ) Muhyî-i Gülşenî, Ekmekçi-zâde Şeyh Muhyiddin Muhammed Gülşenî Efendi Dr. Öğr. Üyesi Nülüfer ÇELİK
Görüntüle
16 NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
17 TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) Atâ, Üsküplü Atâ ismail Aksoyak
Görüntüle
18 DÎVÂN (İLMÎ) İlmî, İlmî Dede Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 DÎVÂN (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
20 SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Dr. Ahmet UĞUR
Görüntüle
21 GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK
Görüntüle
22 ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
23 KIRK HADİS (RIHLETÎ) Rıhletî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
24 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
25 MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Prof. Dr. Ahat Üstüner
Görüntüle