GÜL-İ SAD-BERG/ GÜL-İ SAD-BERG-İ BÎ-HÂR (CELÎLÎ)
yüz gazel
Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi (d. 893/1487-88 - ö. 977/1569-70)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hamidî-zâde Celîlî’nin yüz gazelden oluşan eseri. “Yüz yapraklı gül” anlamına gelen Gül-i Sad-Berg, 915/1509-1510 tarihinden önce, aruzun mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün kalıbıyla  kaleme alınmıştır.  68 beyitlik mesneviden sonra “gazeliyât” başlığı altında 100 gazel, harf sırasına göre dizilmiştir. Celîlî, “sebeb-i tesmiye” bölümünde, her gazelinin bir gül yaprağı olduğunu, hazanda bile bu gülün renginin solmadığını, gül gibi kokan bu eserinin adını Gül-i Sad-Berg koyduğunu ve  sonuna yüz gazel eklediğini anlatır (Kazan Nas 2018: 189).

Klasik Türk edebiyatında Gül-i sad-berg'lerin konusu genellikle ahlâkî, dinî ve tasavvufî olmasına rağmen Celîlî’ninki din dışı gazellerden meydana gelmiştir. (Kazan Nas 2018:42-45). Celîlî, Gül-i Sad-berg’ini ayrı bir eser saymış ve dostlarına da böyle takdim etmiştir. Hecr-nâme ve Mehenk-nâme’leri “icâd” etmekle Penc Genc yolundakilerden ayrılmış; Gül-i Sad-berg’le de bu sahaya “yenilik” getirmiştir (Ayan 1979-1983:15-45).

Gül-i Sad-berg”, Külliyât-ı Celîlî adıyla Paris Bibliotheque Nationale Ancien Fonds 364 numaralı 130 varaklık külliyatın içinde (v.3b-86b) der-kenardadır. Eserin diğer nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan 72 numaralı mecmuada (v.36b-44a) bulunmaktadır. Külliyat nüshasında “gazeliyât” bölümündeki bazı gazellerin başına “gül” yazılarak onların “gül-i sad-berg” olduğu belirtilmek istenmiştir. Ancak bu “gül”ler 99’da tane olup 100 sayısını vermemektedir. Bu işaretlerin 96 tanesi Türkçe, 3 tanesi de Farsça gazelin başındadır. Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan nüshasında 100 gazel olmakla birlikte bunların büyük bir kısmı Külliyat nüshasında işaretlenen şiirlerden farklıdır. Ali Nihat Tarlan nüshasının aksine, Külliyat nüshasında “gül” olarak işaretlenen gazellerin hiçbiri Bahâr-nâme’de yoktur. Celîlî’nin “Gül-i Sad-Berg”i, Dîvân’ın tenkitli metninin oluşturulmasında önemli bir eserdir. Şevkiye Kazan Nas (1.bsk.2011 ve 2.bsk.2018) tarafından neşredilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/celili-hamidizade-abdulcelil-efendi 

Eserden Örnekler


Dîden-i Gül-i Sad-berg-i nâzenîn ve şinîden-i feryâd-ı bülbül-i hazîn

Biraz geşt eyledüm bir mergzârı

Temâşâ eyledüm bâg-ı bahârı


Gül-i Sad-bergi gördüm hâr içinde

Yatur ol nâzenîn âzâr içinde


Figân âgâz kılmış bülbül-i zâr

Ki ey maʿşûk igen olma cefâkâr


Makâmun sîne-i vîrân yaraşur

Hatâ didüm ne sîne cân yaraşur


Çü yirün var çirkin yüzüm üzre

Kadem-rence kıl iki gözüm üzre


Dilersen pâk gönlüm mesken eyle

Dilersen çeşmüme gir rûşen eyle


Anun kim yiri vardur cân içinde

Neden kem ola hâristân içinde


Dirîgâ hâr u hasdur hem-nişînün

Geçer bî-hûde ʿömr-i nâzenînün (Kazan Nas 2018: 190-191)

Kaynakça


Ayan, Hüseyin (1979-1983). “Hamidî-zâde Celîlî”. Türk Kültürü Araştırmaları 17 (21): 15-45.

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.) (2017a). Celîlî’nin Husrev ü Şîrîn Mesnevisi (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yay.

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.)(2017b). Celîlî’nin Leylâ vü Mecnûn Mesnevisi (İnceleme-Metin-Çeviri). Konya: Palet Yay.

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.)(2018). Celîlî Divanı (İnceleme-Metin). Konya: Palet Yay.

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.)(2018a). Celîlî Dîvânı. Ankara: KTB Yay. E-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59375,celili-divanipdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 01.08.2021].

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.)(2018b). Celîlî Leylâ vü Mecnûn. Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58919,celili-leyla-vu-mecnunpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 01.08.2021].

Kazan Nas, Şevkiye (hzl.)(2019). Celîlî Husrev ü Şîrîn. Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/64195,celili---husrev-u-sirinpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 01.08.2021].

Atıf Bilgileri


Kazan Nas, Şevkiye. "GÜL-İ SAD-BERG/ GÜL-İ SAD-BERG-İ BÎ-HÂR (CELÎLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gul-i-sad-berg-gul-i-sad-berg-i-bi-har-celili. [Erişim Tarihi: 04 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Doç. Dr. Arzu Atik
Görüntüle
2 BAHÂR-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Doç. Dr. Arzu Atik
Görüntüle
3 HUSREV Ü ŞÎRÎN (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
4 LEYLÂ VÜ MECNÛN (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Doç. Dr. Arzu Atik
Görüntüle
5 HECR-NÂME/HAZÂN-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
6 MEHEK-NÂME (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
7 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
8 ŞEH-NÂME TERCÜMESİ (CELÎLÎ) Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi Prof. Dr. Şevkiye Kazan Nas
Görüntüle
9 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
11 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
12 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
13 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
15 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
18 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle