Laʽlîzâde Abdülbâkî’nin çeşitli tasavvufî, ahlâkî ve dinî konuları ele alıp izah ettiği eserinin adıdır.

Laʽlîzâde Abdülbâkî Efendi bu eserinde“Ben cinleri ve insanları, ancak bana kulluk etsinler diye yarattım”(Zâriyat, 51/56) âyet-i kerimesi ile başlayarak (Laʽlîzâde vr. 2a) namaz, ibadet, dünya ve ahiret hayatı, nefis terbiyesi ve ahlâk-ı nebeviyye gibi birçok tasavvufî konuyu ele almış ve izah etmiştir. Bundan dolayı bu eserin muhteviyatının ubûdiyyet, amacının ise irşâd olduğu söylenebilir (Enönlü 2019: 74).

Eser hem konu olarak hem de kaynak olarak oldukça kapsamlı bir eserdir. Eserde kaynak olarak daha çok o dönemde medreselerde ders kitabı olarak okutulan klasik diyebileceğimiz eserler kullanılmıştır. Ta’lik hattıyla ve Türkçe yazılmış olan eser 173 varaktan müteşekkildir. Ancak eserde azımsanmayacak ölçüde Farsça alıntılar görmek de mümkündür.

Eser müellifin diğer eserlerine ve risâlelerine göre daha farklı bir metot kullanarak kaleme aldığı, diğerlerine göre daha fazla alıntı yaptığı, daha fazla beyit, hikâye ve şiire yer verdiği ve değerlendirmelerde bulunduğu manzum ve mensur bir eseridir. Müellif bu eserinde baştan sona tahkiye metodunu kullanmıştır. İlk önce konuyla ilgili bir hikâye nakletmiş, daha sonra konuyla ilgili ayet ve hadisler zikrederek konuyu izah etmiştir. Hikâyelerden alınması gereken hisseyi, kendi nefsine atfen belirtirken, gerekli gördüğü yerlerde de hikâyelerin şerhini yapmıştır. Bu açıdan da hem edebi hem de didaktik bir eserdir (Özdemir 2012: 81).

Eser 21’i Mesnevi’den, 48’i farklı eserlerden olmak üzere 72 hikâye ve Mesnevi’den derlenmiş 477 beyitten oluşmaktadır. Tercümesi yapılan hikâyelerin birçoğunun başına Farsça orijinalleri de eklenmiştir. Hikâyelerden 5 tanesi ise Farsça olarak yazılmış, tercümesi yapılmamıştır. Hikâyelerden sonra ise konu ile ilgili Mesnevi’nin farklı yerlerinden seçilen Farsça beyitler eklemiştir (Özdemir 2012: 73).

Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi, Fatih, nr. 2744 de kayıtlı olan nüshanın ilk sayfasında Arapça olarak “Bu risâle Gıdâ-yı Ruh olarak tesmiye olundu” ibaresi ile Mesnevi-i Şerf’ten alınan Farsça, “Eğer nefsin gıdasını isterse ebterdir ve eğer ruhun gıdasını isterse serverdir”(Konuk 2007: 234) anlamındaki beyit yazılıdır. Müellifin muhtemelen bu beyitte geçen “Gıdâ-yı Ruh” tabirinden dolayı eserinin adını “Gıdâ-yı Ruh” olarak koymayı tercih ettiği söylenebilir (Enönlü 2019: 73).

Mesnevi’nin hacimli bir eser olması hasebiyle tamamının tercüme ve şerhi meşakkatli olduğundan bazı şeyhler elzem gördükleri yerleri müritlerinin istifadesine sunmak için birbirleri ile irtibatlı ve farklı beyitleri derleyerek bir araya getirmişler ve bunu da “İntihâb-ı mesnevi” olarak isimlendirmişlerdir. Gıdâ-yı Ruh da Laʽlîzâde Abdülbâkî Efendi tarafından oluşturulan bir “İntihâb-ı mesnevi” örneğidir (Özdemir 2012: 74).

Çok yaygın olmamakla birlikte, farklı kütüphanelerde, farklı nüshaları mevcuttur.

Bu eser ile alakalı Muhammet Özdemir (2012) ve Selahaddin Bal (2015) tarafından birer yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.

Laʽlîzâde Abdülbâkî Efendi’nin biyografisi için bk. “Yetimî La’li-zâde Abdülbâkî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yetimi-lalizade-abdulbaki