Nidâî'nin dînî-tasavvufî tarzda kaleme aldığı mesnevisi. Genc-i Esrâr-ı Ma'ni hakkında ilk ve önemli tespitler Meserret Diriöz tarafından yapılmıştır (Diriöz 1990: 46-48). Eser, 1543’de Nidâi tarafından Kırım’da Kırk Yir denilen yerde yazılmıştır (Öztürk 2011: 355). "Bunun cümle ebyâtı dört bin olur"  (165a/3766) mısraı ile eserin 4000 beyit olduğu şairi tarafından ifade edilmiştir (Öztürk 2011: 353). Fe'ûlün fe'ûlün fe'ûlün fe'ûl kalıbıyla yazılan eserde mesneviden başka, murabba, musammat, müzeyyel gazel, kaside nazım şekilleri de bulunmaktadır.  

On baptan ve 29 hikâyeden oluşan eserin adı, kimi biyografik ve bibliyografik kayıtlara Esrâr-ı Genc-i Ma’nî olarak geçmiştir (Bursalı Mehmet Tahir/ 3: 239; Kurdoğlu 1967: 105; Diriöz 1990: 41-65). Oysa Nidâî, eserinin adını, kitabında Genc-i Esrâr-ı Ma’nî olarak ayrı ayrı iki beyitte açıkça yazmıştır (165b/3775  ve 166b/3799). Kitabının ismini rastgele koymadığını ifade eden ve Remmâl Hoca lakabıyla bilinen (Özalp vd. 1973: 107) şaire göre on iki harften oluşan bu isim, hurûfun “12 imâm”ıdır (166b/3804-09). Ayrıca kitabındaki 29 hikâyenin de 29 harfe denk geldiğini belirtmiştir (159b/3630-3631). Şair, tarih düşürmek için seçtiği “Müşteri” kelimesini de rastgele seçmemiştir. Ona göre bu kelimenin her bir harfi bir remze karşılık gelmektedir (165b/3769-3774). Bütün bunlar ve Genc-i Esrâr-ı Ma'nî'de yer alan  müstakil Elif-nâme'si de dikkate alındığında  eserin 16. yüzyılda sembolik anlatımın seviyesini işaret etmesi bakımından örneklik teşkil ettiği söylenebilir.

Şaire göre eseri bir câmidir. Bu yapının mimarı, can; vekilharcı akıldır. Yapı için gereken malzeme gönül ülkesinden gelmiştir: şairin gözü terazi (su terazisi), dili, âbâd eden tercüman, parmakları, caminin binaları (sütunları?), yazıda kullandığı kâğıtlar, caminin zemini; kalem ile divid inşaatının ırgadı (işçisi), surh ve mürekkep taşı ve toprağı, beyit ve mısraları binanın duvarları, harfler nakışları, manzarları sürhle ayan olmuş; resmi zerkârıdır, caminin anahtarı, besmele’dir. Kapısı “sin”, eser “Selâm” kelimesiyle başladığı için, şair burada kelimenin ilk harfine gönderme yapmıştır. Harfleri yüzükse sin o yüzüğün kaşıdır. Bu camide kırmızıyla belirginleştirdiği pencereler vardır. Câmi’nin cemâatına gelince onlar akıl ve fikirdir ki, Allah’a onlar ibadet eder. Şair, eksik, noksanıyla böyle bir yapı yaptığını ve Allah’ın katında bu amelinin kabul olmasını dileyerek mevzuyu bitirir.

Eserin içinde yar alan hikâyeler peygamberin mevlidi, mürşid-i kâmil ve mürid; güneş ve menzilleri, anâsır-ı erba'a, âlemdeki yıl ve mevsimler, insanoğlunun menzilleri, insanoğlunun hizmet etmesi gereken kapılar; insanoğluna bağışlanan sekiz nimet ve müminlerin on yerde korunacağı ve miraçtaki on menzil hakkındadır.

Genc-i Esrâr-ı Ma'nî'nin gerek konular gerekse de kitaptaki hendesî yapı bakımından Garîb-nâme'den etkilendiği anlaşılmaktadır.

Eser üzerine Nuran Öztürk bir çalışma yapmıştır (2011). 

Şairin biyografisi için bk. "Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nidai-mehmed-celebi-ankaravi