- Yazar Biyografisi (TEİS)
Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
- Eser Yazılış Tarihi:1314/1896-1897
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mecmua
- Yayın Tarihi:07/05/2022
GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT)
şiirler, hikâyelerRıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at (d.? - ö.?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Gelibolulu Mehmed Rıf'at'ın manzum-mensur karışık matbu eseri. Şairin doğum ve vefatına dair bilgi bulunmamakla birlikte hayatı hakkında bilgiler de oldukça kısıtlıdır. “Rıf’ât” mahlasını kullanan, “Celâl Paşa-zâde Rıf’at” ve “Mehmed Rıf’at” isimleri ile tanınan Gelibolulu Mehmed Rıf'at, 1304/1887-1888 senesinde yayın hayatına başlayan Fevâ’id isimli gazetenin bir süre başyazarlığı görevini üstlenmiş, 1308/1891-1892 senesinde yayın hayatına başlayan Ma’ârif ve Mekteb, 1310/1893-1984 senesinde yayın hayatına başlayan Mâ’lûmât isimli devrin önemli mecmualarında da manzum, mensur eserlerinin yanı sıra hikâyelerini yayınlanmıştır.
On dokuz sayfadan müteşekkil Gehvâre-i Edeb, Gelibolulu Mehmed Rıf’at’ın eseri hakkındaki değerlendirmelerinden oluşan “Bir İki Söz” başlıklı mensur bölüm ile başlamaktadır. İçerisinde 3 serbest müstezad, 3 mesnevi, 2 gazel, 1 kaside, 1 murabba; 2 tane de mensur eser olmak üzere on tane manzum ve iki tane mensur eserin bulunduğu Gehvâre-i Edeb'te kaside nazım şeklinde “Cülûsiye”(on iki beyit); murabba nazım şeklinde “Sevdiğim” (iki bent); serbest müstezad nazım şeklinde “Yâdiğâr-ı Bahâr” (beş bent), “Âlem-i Hab” (altı bent), “Çiçeklerim” (beş bent); gazel nazım türünde “Taklîde Çalışdım” (dokuz beyit), “Gazel” (altı beyit); mesnevi nazım türünde “Çocuk” (altı beyit), “Güneş Risâlesi Sâhibi Cemâl Beğe” (dört beyit) ve Gelibolulu Mehmed Rıf’at'ın annesinin 1311/1893-1894 senesinde Refî’ka isimli kızını dünyaya getirmesi vesilesiyle kaleme almış olduğu “Târîh Lafzı” (altı beyit) ile birlikte çocukların rüyasına giren meleklerle ilgili “Bir Makale-i Edebiye” başlıklı mensur hikâye; âlem, semâ, güneş, şafak, gündüz ve gece unsurlarının mükemmeliyetinden hareketle Allah'ın kudreti ve azameti konusundaki “İstiğrâk” başlıklı mensur bir bölüm kaleme alınmıştır.
Şairin mahlası, “Bir İki Söz” başlıklı mensur bölümün sonunda ve "Gazel" başlıklı manzumun makta beytinde "Rıf’at" şeklinde geçmektedir. Gehvâre-i Edeb'in mensur bölümlerinde şahıslar ve mekanlar, okuyucunun gözünde güçlü tasvirlerle canlandırılmıştır. Mensur bölümler, çocukların okuma seviyesine uygun, kısa metinlerden oluşur. Manzum bölümlerde, mensur bölümlere nazaran ağır bir dil tercih edilmiş, ikili üçlü Arapça tamlamalara başvurulmuştur. Mensur metin olarak kaleme alınan iki bölümde de doğa, gözlem, dinî duygu ve inanışlar öne çıkarken; manzum bölümlerde genç ve çocuk okuyucuların okuma seviyesine uygun sade bir dil tercih edilmiştir. Gelibolulu Mehmed Rıf'at'ın manzum eserlerinde, natüralizmin ve parnasizm akımlarının etkisi belirgindir. Doğa unsurlarına sıklıkla işleyen şair, bu unsurları öne çıkarır. “Çiçeklerim” adlı manzumda şairin karamsar bir atmosfer altında kötümserliği ortaya çıkar. Eserde yer alan manzumlarda toplumsal konulardan uzak kalındığı görülmekle birlikte "Güneş Risâlesi Sâhibi Cemâl Beğe" başlıklı manzum bölüm, "Cemâl" isminde bir şairin "Güneş Risâlesi" adlı eserine methiyede bulunmak amacıyla kaleme alınmıştır.
Eser, 1314/1896-1897 senesinde İstanbul Ahter Matbaasında basılmıştır. Gehvâre-i Edeb'in kütüphane kataloglarında çok sayıda kaydı bulunmaktadır. Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111158, 011159 ve 0111160; Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş numarası EHT-1954 A-396 ve EHT-1955 A-1800 şeklinde kayıtları bulunmaktadır. Gehvâre-i Edeb hakkında müstakil bir çalışma bulunmamaktadır.
Eserden Örnekler
BİR İKİ SÖZ
Gehvâre-i Edeb’de görülecek manzûmeler, nâmından dahi istidlâl edileceği vechle edebiyâtın tarâvet hâlini gösterir. Şi’ir diye yazdığım bu manzûm ve mukaffâ sözlerin ser-âmedân üdebâ nezdinde ehemmiyeti olmayacağını bilir isem de müstakbelde bir âyîne-i mâzî olmak fikrine mebnî kendimce değerlidir (Gehvâre-i Edeb, 3).
ÂLEM-İ HÂB
Yâd eyledm ey mâh seni dün gece coşdum
Hâb içre hayâlin bana olmuşdu hüveydâ
Dağlarda, çayırlarda hayâlinle konuşdum
Mahzûn idi, sahrâ
II
Âheste geçürdi çemenistân arasından
Bir zemzeme-i hüzn-i keder-bahş ile inhisâr
Arz-ı negâmet etdi nihâlân arasından
Bir murg-ı nevâ-gâr
III
Bir bes[t]e terennüm vâr idi cûy-ı revânda
Sahrâda perîli kızları oynar idi yer yer
[B]en böyle safâ görmedüm ömrümde, cihânda
Ey sevgili dilber
IV
Deryâ ne kadar hoş idi her mevce münevver
Sevdâmıza olmuş idi icrâm-ı nigeh-bân
Vaktâki gezip girmez idın bahre berâber
Oldum sana hayrân
V
Titriyordu şafak rûyuna bakdıkca dem-â-dem
Bostânını gördükçe kamer reşk ile ey yâr!
Bir ebr-i siyâhı ederek sütre-i mâtem
Ağlar idi her-bâr ... (Gehvâre-i Edeb, 10).
Kaynakça
Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111158.
Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111159.
Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111160.
Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası EHT-1954 A-396.
Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası EHT-1955 A-1800.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
2 | ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) | Ahmed Cemal | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
3 | MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) | Mehmed Nâim | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
4 | MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) | Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
5 | BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) | Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil | Dr. Necla Dağ |
Görüntüle | ||
6 | BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) | Ferâizcizâde Osman Fâiz | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
7 | İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) | Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
8 | FERSÛDE (MESUD) | Erganili Mesud | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
9 | TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) | Halîl Rüşdî | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
10 | BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) | Cemil | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
11 | GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) | Mehmed Selâhaddîn | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
12 | ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB | Ahmed el-Behisnî | Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk Güler |
Görüntüle | ||
13 | NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM) | Kâsım | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
14 | CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) | Vâhidî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
15 | TERCÜME-İ SAD-KELİME-İ HAZRET-İ MURTAZÂ (VAHDETÎ) | Vahdetî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
16 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
17 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
18 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
19 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
20 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
21 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
22 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
23 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
24 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
25 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |