GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT)
şiirler, hikâyeler
Rıf’at, Gelibolulu Mehmed Rıf'at (d.? - ö.?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gelibolulu Mehmed Rıf'at'ın manzum-mensur karışık matbu eseri. Şairin doğum ve vefatına dair bilgi bulunmamakla birlikte hayatı hakkında bilgiler de oldukça kısıtlıdır. Rıf’ât” mahlasını kullanan, “Celâl Paşa-zâde Rıf’at” ve “Mehmed Rıf’at” isimleri ile tanınan Gelibolulu Mehmed Rıf'at, 1304/1887-1888 senesinde yayın hayatına başlayan Fevâ’id isimli gazetenin bir süre başyazarlığı görevini üstlenmiş, 1308/1891-1892 senesinde yayın hayatına başlayan Ma’ârif ve Mekteb, 1310/1893-1984 senesinde yayın hayatına başlayan Mâ’lûmât isimli devrin önemli mecmualarında da manzum, mensur eserlerinin yanı sıra hikâyelerini yayınlanmıştır. 

On dokuz sayfadan müteşekkil Gehvâre-i Edeb, Gelibolulu Mehmed Rıf’at’ın eseri hakkındaki değerlendirmelerinden oluşan “Bir İki Söz” başlıklı mensur bölüm ile başlamaktadır. İçerisinde 3 serbest müstezad, 3 mesnevi, 2 gazel, 1 kaside, 1 murabba; 2 tane de mensur eser olmak üzere on tane manzum ve iki tane mensur eserin bulunduğu Gehvâre-i Edeb'te kaside nazım şeklinde “Cülûsiye”(on iki beyit); murabba nazım şeklinde “Sevdiğim” (iki bent); serbest müstezad nazım şeklinde “Yâdiğâr-ı Bahâr” (beş bent), “Âlem-i Hab” (altı bent), “Çiçeklerim” (beş bent); gazel nazım türünde “Taklîde Çalışdım” (dokuz beyit), “Gazel” (altı beyit); mesnevi nazım türünde “Çocuk” (altı beyit), “Güneş Risâlesi Sâhibi Cemâl Beğe” (dört beyit) ve Gelibolulu Mehmed Rıf’at'ın annesinin 1311/1893-1894 senesinde Refî’ka isimli kızını dünyaya getirmesi vesilesiyle kaleme almış olduğu “Târîh Lafzı” (altı beyit) ile birlikte çocukların rüyasına giren meleklerle ilgili “Bir Makale-i Edebiye” başlıklı mensur hikâye; âlem, semâ, güneş, şafak, gündüz ve gece unsurlarının mükemmeliyetinden hareketle Allah'ın kudreti ve azameti konusundaki “İstiğrâk” başlıklı mensur bir bölüm kaleme alınmıştır.

Şairin mahlası, “Bir İki Söz” başlıklı mensur bölümün sonunda ve "Gazel" başlıklı manzumun makta beytinde "Rıf’at" şeklinde geçmektedir. Gehvâre-i Edeb'in mensur bölümlerinde şahıslar ve mekanlar, okuyucunun gözünde güçlü tasvirlerle canlandırılmıştır. Mensur bölümler, çocukların okuma seviyesine uygun, kısa metinlerden oluşur. Manzum bölümlerde, mensur bölümlere nazaran ağır bir dil tercih edilmiş, ikili üçlü Arapça tamlamalara başvurulmuştur. Mensur metin olarak kaleme alınan iki bölümde de doğa, gözlem, dinî duygu ve inanışlar öne çıkarken; manzum bölümlerde genç ve çocuk okuyucuların okuma seviyesine uygun sade bir dil tercih edilmiştir. Gelibolulu Mehmed Rıf'at'ın manzum eserlerinde, natüralizmin ve parnasizm akımlarının etkisi belirgindir. Doğa unsurlarına sıklıkla işleyen şair, bu unsurları öne çıkarır. “Çiçeklerim” adlı manzumda şairin karamsar bir atmosfer altında kötümserliği ortaya çıkar. Eserde yer alan manzumlarda toplumsal konulardan uzak kalındığı görülmekle birlikte "Güneş Risâlesi Sâhibi Cemâl Beğe" başlıklı manzum bölüm, "Cemâl" isminde bir şairin "Güneş Risâlesi" adlı eserine methiyede bulunmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Eser, 1314/1896-1897 senesinde İstanbul Ahter Matbaasında basılmıştır. Gehvâre-i Edeb'in kütüphane kataloglarında çok sayıda kaydı bulunmaktadır. Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111158, 011159 ve 0111160; Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş numarası EHT-1954 A-396 ve EHT-1955 A-1800 şeklinde kayıtları bulunmaktadır. Gehvâre-i Edeb hakkında müstakil bir çalışma bulunmamaktadır.

Eserden Örnekler


BİR İKİ SÖZ

Gehvâre-i Edeb’de görülecek manzûmeler, nâmından dahi istidlâl edileceği vechle edebiyâtın tarâvet hâlini gösterir. Şi’ir diye yazdığım bu manzûm ve mukaffâ sözlerin ser-âmedân üdebâ nezdinde ehemmiyeti olmayacağını bilir isem de müstakbelde bir âyîne-i mâzî olmak fikrine mebnî kendimce değerlidir (Gehvâre-i Edeb, 3).


ÂLEM-İ HÂB

Yâd eyledm ey mâh seni dün gece coşdum

Hâb içre hayâlin bana olmuşdu hüveydâ

Dağlarda, çayırlarda hayâlinle konuşdum

                                            Mahzûn idi, sahrâ

 II

Âheste geçürdi çemenistân arasından

Bir zemzeme-i hüzn-i keder-bahş ile inhisâr

Arz-ı negâmet etdi nihâlân arasından

                                            Bir murg-ı nevâ-gâr

 III

Bir bes[t]e terennüm vâr idi cûy-ı revânda

Sahrâda perîli kızları oynar idi yer yer

[B]en böyle safâ görmedüm ömrümde, cihânda

                                            Ey sevgili dilber

 IV

Deryâ ne kadar hoş idi her mevce münevver

Sevdâmıza olmuş idi icrâm-ı nigeh-bân

Vaktâki gezip girmez idın bahre berâber

                                            Oldum sana hayrân

V

Titriyordu şafak rûyuna bakdıkca dem-â-dem

Bostânını gördükçe kamer reşk ile ey yâr!

Bir ebr-i siyâhı ederek sütre-i mâtem

                                            Ağlar idi her-bâr ... (Gehvâre-i Edeb, 10).


Kaynakça


Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111158.

Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111159.

Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Erzurum Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası 0111160.

Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası EHT-1954 A-396.

Gelibolulu Mehmed Rıf'at. Gehvâre-i Edeb. (İstanbul:Ahter Matbaası). Ankara Milli Kütüphane Nadir Eserler Koleksiyonu Demirbaş Numarası EHT-1955 A-1800.

Atıf Bilgileri


UZUN, Oğuzhan. "GEHVÂRE-I EDEB (GELİBOLULU MEHMED RIF'AT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/gehvare-i-edeb-gelibolulu-mehmed-rif-at. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
2 ÇIÇEK BAHÇESİ (KISM-I EDEBÎ) Ahmed Cemal Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
3 MAHSÛL-İ ÖMRÜM (MEHMED NÂİM) Mehmed Nâim Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
4 MUSAVVİRÂT-I ŞEVK (NÂMIK) Nâmık, Alî Rızâzâde Nâmık Kemâl Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 BIR MÜTEVERRİMENİN HİSSİYÂTI (TEPEDENLİZÂDE HÜSEYİN KAMİL) Tepedelenlizâde Hüseyin Kamil Dr. Necla Dağ
Görüntüle
6 BEYTÜ’L-HAZEN (FÂİZ) Ferâizcizâde Osman Fâiz Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 İNŞİRÂH (MEHMED CEMÂL) Mehmed Cemâl ( d. ?/? – ö. 1305/1887-88’den sonra) Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
8 FERSÛDE (MESUD) Erganili Mesud Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
9 TERÂNELERİM (HALÎL RÜŞDÎ) Halîl Rüşdî Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 BİR BÎÇÂRENİN TÂRİH-İ HAYÂTI (CEMİL) Cemil Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
11 GONCA-İ HAYÂTIM (SALÂHÎ) Mehmed Selâhaddîn Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 ŞERHU NAZMİ'L-LE'ÂLÎ / ZİYÂ'U'L-KULÛB Ahmed el-Behisnî Dr. Öğr. Üyesi Ömer Faruk Güler
Görüntüle
13 NAZMÜ'L-LE'ÂLÎ DER-TERCÜME-İ NESRÜ'L-LE'ÂLÎ (KÂSIM) Kâsım Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
14 CİNÂNÜ'L-CENÂN (VÂHİDÎ) Vâhidî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
15 TERCÜME-İ SAD-KELİME-İ HAZRET-İ MURTAZÂ (VAHDETÎ) Vahdetî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle