- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âşık Paşa, Âşık - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
- Eser Yazılış Tarihi:730/1329-30
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:07/09/2021
GARÎB-NÂME (ÂŞIK)
dinî-tasavvufî mesneviÂşık Paşa, Âşık (d. 670/1271-72 - ö. 13 Safer 733/3 Kasım 1332)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Garîb-nâme’nin matematiksel formunun tesadüfi yahut sırf bir sistematik bütünlük oluşturmak için kurgulanmadığını düşünüyoruz. O, “bâb” dediği 10 ana bölümün her birinin içinde yine onar “dâsitân” (hikâye) anlatırken aslında okuyucunun merak dürtüsünü de harekete geçirmektedir. Onun, Birinci bâbda “bir” sayısı, ikinci “bâbda” iki sayısı, nihayet onuncu bâbda “on” sayısı ile ilgili konuları işlerken okuyucuya bir sonraki sayıda nelerin anlatılacağını merak ettirerek zekice bir tasarım yaptığını görüyoruz. Anlatılan hikâyelerde yaşanan hayattan, çevreden, kâinattan, tarihten, esatirden, eski kitaplardan yararlanan Âşık Paşa’nın Garîb-nâme’sinin bir ahlâk, ibadet, tasavvuf kitabı olmasının yanında bu yönüyle bir bakıma yaşadığı çağın kültür unsurlarının izlerini taşıyan zengin bir envanter olduğunu söyleyebiliriz.
Eserden Örnekler
Dokızınçı Dâsitân Evvelki Bâbdan Beyân İder Ol Sultân Hikâyeti Kim Otuz Oglı Var-ıdı ve Âhir Ömrinde Her Birine Dürlü Vasiyyetler Eyledi
Gönlüme geldi yene bir hoş haber
Hoş hikâyetdür sarîh u muhtasar
Bu hikâyet birlige iltür bizi
Birlik evindedür ol dirlik özi
Her ki bitdi birlige devletdedür
İkilik ehli kamu mihnetdedür
Birlik ehli vardılar togru yola
Birikenlerdür ki irdi menzile
Yalnuzın hîç kimsene yol varmadı
İkilikle kimse iş başarmadı
Birlik ehli hîç yavuzlık görmeye
Birikenler düşmana boyn virmeye
İkilikde kalanun görnür hali
Her iş içinde zebûn irmez eli
Uşbu söze kim direm tanuk nedür
İşid imdi kim hikâyet nitedür
Bir zamânda var-ıdı bir nâmdâr
Saltanat sürmiş-idi çok rûzigâr
Eyü yavuz çok işe irmiş-idi
Dünyada çok dürlü iş görmiş-idi
Dünya içre ni‘meti key bol-ıdı
Ol zamânda ne ki varsa ol-ıdı
Otuz ogıl virmiş-idi hak ana
Bir key işit gör ki ne dirven sana
Degme birsi bir ile mahdûm-ıdı
Yidi iklîm bunlara mahkûm-ıdı
Her bir işün dünyada kim öni var
Hîç gümân dutmân ki anun sonı var
Niçe uzak yol-ısa uçı dönüm
Niçe uzun ömr ise sonı ölüm
Çün uzun yaşun sonı ölmek-durur
Bes bu niçe oynamak gülmek-durur
Bellüdür bundan gelen turmaz gider
Dinle imdi ol hikâyet kim ne dir
Ol kişi çün bellü bildi kim ölür
Dirdi oglanlarını ögüt virür
Eydür iy oglanlarum geçdi zamân
Vaktum irdi öliserem bî-gümân
Bâri size ben bir ögüt vireyüm
Dünyada dirlik yigin göstereyüm
Eytdi irte kamu hâzır olunuz
Her birünüz bir ok alup gelünüz
Kim sözüm var söyleyesi söyleyem
Dirlik aslın size ma‘lûm eyleyem
Eytdiler fermân senüñ n’ider isen
Dutavuz biz her ne kim sen dir-isen
İrte anda kamu hâzır oldılar
Her biri bir ok aluban geldiler
Eytdi oklu okunuz sın göreyüm
Ana lâyık size ögüt vireyüm
Sıdılar oklu okın söylediler
Ne dir-isen imdi söyle didiler
Eytdi varun getürün bir ok dakı
Bana virün bu kez ol otuz okı
Kim size ol ögüdi eydem ayân
Bilesiz her bir işi bellü beyân
Vardılar birer dahı getürdiler
Oklu okın ortada kop durdılar
Gör bu kez n’itdi ol iş bilen kişi
Sen dahı ögüt idingil bu işi
Otuz okı cem‘ idüp dutdı bile
Bagladı başdan başa bir ip-ile
Şöyle muhkem bagladı kim oldı bir
Getdi andan ol otuzlık kaldı bir
Eytdi bu kez bir görün sıya mısız
Sımasanuz didügüm tuya mısız
Ol otuz yigit anı uçdan uça
Aluban her birisi girdi güçe
Her biri güçlü güçin sınadılar
Niçe kim cehd itdiler sımadılar
Çün aciz kaldı kamu bakdı yire
Eytdiler kim atamuz ögüt vire
Ataları eytdi iy oglanlarum
İy yüregüm kanları iy cânlarum
Bu ögüt tapdur ahır dutanlara
İkilik kop birlige bitenlere
Kim ol ok yalnuz-iken hîç döymedi
Çün birikdi hîç kimesne koymadı
Pes bilün yalnuz kişi güçsüz olur
Birikenler devleti uçsuz olur
Kanda kim olur-ısa yalnuz kişi
Her makâm içinde sınmakdur işi
Birikenler şâdumândur şâdumân
Bu hikâyet girtü sözdür bî-gümân
Ol kişi kim bu sözi anda didi
Eyledür kim ol anı bunda didi
Zîra bunlar dünyadan nakl itdiler
İlla bu pendi bize kop gitdiler
Pes bilün hak sevdügi birlik-durur
Birlik içinde safâ dirlik-durur
Her ki kaldı ikilikde yâr degül
Yoga saygıl sen anı kim var degül
Biriken cânlardur ol rahmet bulan
Rahmet içinde ebed bâkî kalan
Âşık’un cânı fidâ olsun fidâ
Cânına bu söz gıdâ olsun gıdâ
Bilelikden ırmasun ol hak Çalap
Bu du‘â Hazret’de olsun müstecâb (Yavuz 2000: I/129-139)
Kaynakça
Altınzincir, Hasan (1991). Garîb-nâme (1-5. Bablar). Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Argunşah, Mustafa (2014). “Garîb-nâme’de Kültürel Öğeler”. Âşık Paşa ve Anadolu’da Türk Yazı Dilinin Oluşumu Sempozyumu -Bildiriler- 1-2 Kasım 2013, Kırşehir. (hzl. M. F. Köksal). Ankara: Kırşehir Valiliği Yay. 103-112.
Baykaldı, Remzi (1990). Garibnâme Raşit Ef. Nr. 9344. Bab 1-5: Transkribe, Metin, Metindeki Ayet ve Hadislerin Mealleri vs. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Bursalı Mehmed Tâhir (1333). Osmânlı Müellifleri. C. 1. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Gözütok, Avni (1986). Âşık Paşa’nın Garibnamesi İlk Dört Babının Transkripsiyonlu Metni, Gramer Kelime Teşkili, Çekimleri ve Seçme Lugat. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Güler, Kadir (1990). Garibnâme, Raşit Ef. Nr. 9344. 9., 10. Bablar: Transkribe, Metin, Metindeki Ayet ve Hadislerin Mealleri vs. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Kaymaz, Zeki (1989). Âşık Paşa, Garîb-nâme. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Köprülü, Mehmed Fuad (1965). “Âşık Paşa”. İslâm Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: MEB Yay. 701-706.
Köprülüzâde Mehmed Fuad (1918). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Kut, Günay (1991). “Âşık Paşa”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: TDV Yay. 1-3.
Noyan (Dedebaba), Bedri (1998). Âşık Paşa-yı Velî, Garibnâme. İstanbul: Ardıç Yay.
Şarlı, Mahmut (1990). Garibnâme, Raşit Ef. Nr. 9344, 6., 8. Bablar: Transkribe, Metin, Metindeki Ayet ve Hadislerin Mealleri vs. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
Yavuz, Kemal (2000). Âşık Paşa, Garib-nâme (Tıpkıbasım, Karşılaştırmalı Metin ve Aktarma). 4 C. Ankara: TDK Yay.
Yavuz, Kemal (2008). “Âşık Paşa”. II. Âşık Paşa Sempozyumu 7-9 Haziran 2001 Kırşehir - Bildiriler. (hzl. E. Ülgen ve A. Ülgen). İstanbul: Beşir Kitabevi. 25-32.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | FAKR-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
2 | VASF-I HÂL (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
3 | HİKÂYE (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
4 | KELÂM-I ÂŞIK PAŞA (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | FÜRKAT-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Hanife KONCU |
Görüntüle | ||
6 | KÎMYÂ RİSÂLESİ (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
7 | ELİF-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE FÎ BEYÂNİ’S-SEMÂ’ / SEMÂ’ RİSÂLESİ (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
9 | VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
10 | U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) | Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî | Prof. Dr. Mustafa Arslan |
Görüntüle | ||
11 | KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) | Hamzavî | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
12 | BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) | Hatîboğlu | Prof. Dr. Vahit Türk |
Görüntüle | ||
13 | GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) | İbrâhîm Tennûrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
14 | GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
15 | [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
16 | DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle | ||
17 | DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN (KEMÂL ÜMMÎ) | Kemâl Ümmî, İsmâ’îl | Araş. Gör. Büşra Karasu |
Görüntüle |