GALATÂT (SIRRÎ PAŞA)
Galat kelimeleri içeren risale
Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli (d. 1260/1844 - ö. 1313/1895)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İbn Kemal’in et-Tenbîh alâ Galati’l-Hâmil (Câhil) ve’n-Nebîh adını taşıyan ancak daha çok Galatâtü’l-Avâm olarak bilinen risalesini, Sırrî Paşa’nın esas alıp ona bazı ilaveler yaparak yazdığı eseri. Sırrî Paşa, Kastamonu valisi iken kaleme aldığı eserinde Türkçede yanlış kullanıldığını düşündüğü 103 Arapça kelimeyi incelemiştir (Kurnaz 2009: 128). Müellif, “galat olarak bellenmiş nice elfâz ve terâkîb var ki kesret-i isti‘mâl-i seyyi’esi çok kerre ehl-i dikkati bile aldatır.” ifadesiyle başladığı eserinin mukaddimesinde, galatât hakkındaki görüşlerine yer vermiştir. Üç bölüme ayrılan eser 63 sayfadan müteşekkildir. Bu bölümlerin ilkinde galat olmakla birlikte kullanılması uygun görülen kelimeler, ikincisinde söz ustaları tarafından uygun görülmediği hâlde yaygın olarak kullanılan kelimeler, üçüncüsünde ise kullanılması kesinlikle uygun görülmeyen kelimeler ele alınmıştır. Sırrî Paşa, Galatât’ı yazarken İbn Kemal’in görüşünü benimseyerek Galatâtü’l-Avâm’ı esas almış, eserinin üçüncü bölümüne 94 kelime/tamlama daha ekleyerek Kemalpaşa-zâde’nin eserini genişletmiştir. Sırrî Paşa, İbn Kemâl'in verdiği manzum örnekleri de eserine almıştır. Galatât’ın sonunda Sırrî Paşa’ya ait bir lahika ve Münif Paşa tarafından kaleme alınmış takriz mahiyetinde bir yazı yer almaktadır (Şengül 2019: 24).

Galatât’ın tespit edilen ve kitapçı Arakel tarafından ikinci ve üçüncü baskısının yapıldığı anlaşılan nüshaları İstanbul Belediyesi, Atatürk Kitaplığı’nda Bel_Osm_K.00170 ve OE_TK_03017/02 demirbaş numaraları ile kayıtlıdır. İbn-i Kemâl’in ve Sırrî Paşa’nın mezkur eserlerini karşılaştıran bir yüksek lisans çalışması (Şengül 2019) yapılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. "Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sirri-pasa-selim-sirri-pasa-giritkandiyeli 


Eserden Örnekler


Kısm-ı Evvel

Mutlak veya mukayyed olarak isti'mâli tecvîz edilen elfâz.

Zadın fethiyle [zafdi‘] cim’in fethiyle [cinaze] lâm’ın fethiyle [halka] hâ’nın sükûniyle [tuhme] lugatları gibi.

TUHME-TUHAME

Kesret-i eklden imtilâ olmak ma‘nâsına olân tuhame/tuhme lafzını ba’zıları hâ’nın sükûnuyle isti‘mâl ediyor. Halbûki Sıhâh’ta musarrah olduġuna göre sahîh ve fasihi hâ-i mu’cemenin fethiyledir. Kâmûs der ki : “Tuhame hemze vezninde bir ‘illet adıdır ki sakîl ve nâ-muvâfık ta’âm eklinden ârız olur. Eş’ârda hâ’nın sükûnuyle gelmiştir.” Sıhâh’ın da Kâmûs’un da kelâmlarından şu anlaşılır ki zarûret-i şi‘r içün tuhme lafzının hâ’sı iskân câizdir.


Kısm-ı Sânî

Ehl-i beyândan hîç birisi tecvîz etmediği halde musannifîn arasında isti'mâli şâyi' olan elfâz

ÎZÂ

Sıhâh sâhibi îzâ lafzının dercinden sarf-ı nazarla nefyine işâret eyledi. Kâmûs sâhibi dahi îzâ lafzının menkûl olmadığını tasrih eylemiştir (Şengül 2019: 27-30).

Kaynakça


Kurnaz, Cemal (2009). “Sırrı Paşa”, Diyanet İslam Ansiklopedisi. C. 37, s. 127-129.

Şengül, İnci (2019). Sırrı Paşa’nın Galatat Adlı Eseriyle İbn-i Kemal’in Galatatü’l-Avam Adlı Eserinin Tercümesinin Anlamsal Bakımdan Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Eren, Hulusi. "GALATÂT (SIRRÎ PAŞA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/galatat-sirri-pasa. [Erişim Tarihi: 27 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 AHSENÜ'L-KASAS (SIRRÎ PAŞA) Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
2 ÂSÂR-I HÂME-İ SIRRI PAŞA (SIRRÎ) Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
3 MEKTÛBÂT-I SIRRÎ PAŞA (SIRRÎ PAŞA) Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
4 RÛH (SIRRÎ PAŞA) Sırrî Paşa, Selim Sırrî Paşa, Girit-Kandiyeli Akın ZENGİN
Görüntüle
5 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
6 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
7 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
8 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
9 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
10 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
11 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
14 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle