FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ)
dinî risâle
Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî (d. 971/1563 - ö. 1049/1639)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İbnü'l-Arabî’nin Firavun’un son nefesinde imânla ölüp ölmediğine dair görüşlerine yönelik eleştirilere verilen cevapları içeren bir risâledir. Risâlenin mukaddimesinde, Firavun’un îmânı konusunda İstanbul’da yoğun tartışmaların yapıldığı dönemde, Abdülmecîd Sivâsî'nin çok meşgul olduğunu belirterek talebelerinden konuyla ilgili muhtelif kitaplardaki haberleri toplayıp bir araya getirmelerini istemesi üzerine yazıldığı kaydedilmiştir. (Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Bölümü 294/5, vr.1b) Bu kayıttan da anlaşıldığı üzere risâle, Abdülmecîd Sivâsî tarafından değil de onun emri üzere müntesiplerinden biri tarafından hazırlanmıştır. Dört yapraktan oluşan bu Arapça eseri Sivâsî’nin emrine uyarak hazırlayan zât, nüshanın sonunda yer alan kayda göre Hacı İsmâil b. Hacı Sinân es-Sivâsî’dir.

Sivâsî, yaşadığı dönemde İstanbul’da Firavun’un îmânı ile ilgili büyük tartışmaların olduğunu, bu konuda ilgili ilgisiz birçok kimsenin nefsânî garezlerden kaynaklanan saiklerle hevaları doğrultusunda görüş ileri sürdüklerini, bunların sayıları çoğalınca zihin bulanıklığına sebep olan bu kapının perdesini kaldırmak ve sözleri mukayese edip, doğru ile yanlışı birbirinden ayırmaya yardımcı olmak için bu risâlenin yazıldığını ifade etmiştir. 

Eserde, Şa‘rânî (ö. 973/1565)’nin, el-Yevâkīt adlı eserine atıf yapılarak, İbnü’l-Arabî, Füsûsu’l-hikem’in “Mûsâ Fass”ında Firavun’un “tertemiz (tâhir ve mutahhar) olarak” öldüğünü tazammun eden sözler söylediğini sözün sonunda ise “bundan sonra Firavun hakkında emir Allah’a râcidir.” demek suretiyle bu husustaki tavrını ve niyetini ortaya koyduğunu, diğer taraftan İbn Arabî ölümünden üç yıl önce yazdığı ve son teliflerinden olan el-Fütûhat’ında; “Firavun ebediyen çıkmamak üzere cehenneme düşen insanlardandır.”(İbnü’l-Arabî ts.: I/301) dediğini, dolayısıyla bu konudaki son kanaatini dile getirdiğini bundan dolayı İbnü’l-Arabî’nin “Firavun’un imanı kabul edilmiştir” dediğini söyleyen kimsenin ona iftira ettiği söylenmiştir. Daha sonra selef ve halef ulemasının cumhurunun bu îmânın, ye’s halinde meydana geldiği, ye’s halinde meydana gelen îmânın ise, muteber olmadığı konusunda görüş birliği olduğuna dikkat çekilmiş, yine Şeyh’e izafe edilen Füsûs’taki ilgili ifadelerin başkaları tarafından bu esere sokuşturulduğu kaydedilmiştir.

Eserin Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Bölümü 294/5 numarada bir nüshası bulunmaktadır. Dört yapraktan oluşan bu nüsha 1021/1612 tarihinde Mustafa es-Sivâsî tarafından istinsâh edilmiştir.

Abdülmecîd Sivâsî biyografisi için bk. “Abdülmecîd Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-abdulmecid-sivasi

Eserden Örnekler


İnsanlar arasında dolaşan Füsûs nüshasının “Musa Fassı”nda Şeyh-i Ekber, Firavun’un mümin olarak öldüğünü tazammun eden; “Allah onu tertemiz olarak kabzetti” ifadesini kullanmış konunun sonunda ise “Firavunun durumu Allah’a kalmıştır” demiştir. Şa‘rânî, el-Yevâkīt’te Şeyh rahimehullah’tan nakille şöyle demiştir: “Tevbe teklif için vaciptir. Eğer ihtizar anına kadar ertelerse kabul olunmaz. Bundan dolayı Firavun’un imanı kabul edilmemiştir. Kim Şeyh Muhyiddin’in Firavun’un imanını kabul edildiğini söylediğini iddia ederse iftira etmiştir ve yalan söylemiştir” demiştir.

Şa‘rânî diğer bir yerde; “Kim ki şeyhin Firavun’un imanını kabul edildiğini belirttiğini söylerse bu yalandır ve iftiradır. Çünkü Şeyh-i Ekber, Fütûhât’ın altmış ikinci babında “Firavun’un ebedi olarak içinde kalacağı cehennem ehlinden” olduğunu açıkça belirtmiştir. Fütûhât şeyhin son eserlerindendir. Çünkü onu ölmeden üç yıl önce yazmıştır.” Firavun’un imanı meselesinde selef ve halef, cumhûr-u ulemânın delili şudur: Firavun ye's anında iman etmiştir. Oysa ye’s anında iman kabul edilmez. Onun ye’s anında iman ettiğinin delili ise şu ayettir: Firavun boğulmak üzere iken şöyle dedi: “Firavun boğulmak üzereyken şöyle dedi: “Elhak inandım ki, İsrâiloğulları’nın iman ettiğinden başka tanrı yokmuş! Ben de artık kendini O’na teslim edenlerden biriyim.” (Yunus, 10/90).

Şa‘rânî, el-Yevâkīt adlı eserinin başında demiştir ki; “Fütûhât’tan özet olarak aldığım pek çok yerde tereddüt ettim. Zira oralarda Şeyhin Ehl-i sünnetin görüşüne muvafakat ettiği belirgin değildi. Bu sebeple özetlerken o kısımları almadım. Fakat hala o hazfettiğim yerlerin gerçekte var olduğunu sanıyorum. Ta ki fazıl insan Şemseddin b. Ebi't-Tayyib 955 yılında Konya’ya geldiğinde konuyu onula müzakere ettim. O da Şeyhin yazmasıyla karşılaştırdığı Fütûhât’tan bir nüsha gösterdi. Gösterdiği nüshalarda ehli sünnete aykırı inanca sahip olduğu uydurmaların yer aldığına dair herhangi bir şey görmedim. Bu sebeple tereddüt ettiğim yerleri hazfettim. Buradan anladım ki şu an Mısır'da bulunan bütün nüshalar Şeyh hakkında yazılan iftiraların yer aldığı nüshalardan çoğaltılmıştır. Şeyh-i Ekber’in Fütûhât’taki ifadeleri Firavun’un iman üzere öldüğüne inandığı şeklindeki uydurmaların asılsız olduğunu açıkça göstermektedir. (Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan Bölümü 294/5)

Kaynakça


Çınar, Mahmut (2011). "Ye’s ve Be’s Hâlinde İmânın Hükmü: Firâvun’un İmânı Örneği". Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi  (41): 121-142.

Gündoğdu, Cengiz (2000). Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: KB Yay.

Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ-ı Ebrâr ve Şerh-i Esmâr-ı Esrâr. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 2306-2309.

İbnü’l-Arabî (1400/1980). Füsûsu’l-Hikem (nşr. Ebü’l-Âlâ Afîfî). Beyrut.

İbnü’l-Arabî (ts.). el-Futûhâtü’l-Mekkiyye. Beyrut: Dârü Sâdr.

Şeyh Mekkî Efendi (2004). İbn Arabî Müdafaası. (Mütercim. Ahmed Neylî Efendi. hzl. Halil Baltacı). İstanbul: Gelenek Yay.

Atıf Bilgileri


Gündoğdu, Cengiz. "FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/firavun-un-imanina-da-ir-risale-seyhi-abdulmecid-sivasi. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HİLYE-İ RESÛL (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
Görüntüle
2 NASÎHAT-NÂME (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
3 MEYÂDÎNÜ'L-FÜRSÂN/LÜGAT-I MESNEVÎ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
4 UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
5 TEFSÎR-İ SÛRE-İ FÂTİHA (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
6 KASÎDE FÎ MEDHİ'N-NEBÎ ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
7 BİDÂ’ATÜ’L-VÂ'İZÎN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
8 LETÂ'İFÜ'L-EZHÂR VE LEZÂ'İZÜ'L-ESMÂR (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
9 MİSKÂLU'L-KULÛB (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
10 DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
11 Mİ'YÂRU'T-TARÎK (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
12 KAZA VE KADER RİSÂLESİ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
13 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/DÎVÂNÇE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-Yİ ŞERÎF (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
15 ŞERH-İ CEZÎRE-İ MESNEVÎ (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
16 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
17 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
18 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
19 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
20 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
21 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
22 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
23 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
24 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
25 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle