FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ)
firaset ve kıyafet ilmine dair eser
Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî (d. 857/1453 - ö. 922’den sonra/1517’den sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Firdevsî-i Tavîl tarafından manzum-mensur karışık olarak yazılan  firâset-nâme türündeki eser. Firdevsî, Münâzara-i Seyf ü Kalem’de Firâset-nâme adında bir eseri olduğunu kaydetmiştir (Tanyıldız 2007: 169). Bu eser, II. Bâyezîd döneminde sadrazam olan Mesîh Paşa (ö. 906/1501)’ya sunulmuştur. Eserin yazımı Münâzara-i Seyf ü Kalem’in telif tarihi olan 908/1503’den önce ve sadrazam Mesîh Paşa’nın görevde bulunduğu 904/1499- 906/1501 arasına tarihlenmektedir. Kaynaklarda risalenin II. Bâyezîd’in cülusundan (885/1481) önce kaleme alındığı kayıtlıysa (Biçer 2005: 74) da bu tarih Mesîh Paşa’nın sadrazamlığından önceye denk geldiği için doğru değildir.

Firâset-nâme’nin bilinen tek nüshası Milli Kütüphane, Yazmalar Koleksiyonu, nu. 06 Mil Yz A 5151'de kayıtlıdır. Harekeli nesih ile yazılan eser 114 varaktan oluşur ve her sayfada 11 satır bulunmaktadır. Yazmanın 1b sayfasında eserin adı “Hazâ Kitâbu Firâset-nâme” şeklinde kaydedilmiştir. Yazmanın 2b sayfasındaki “Bâb-ı Heftum” (Yedinci Bölüm) başlığından hareketle önceki altı bölümle besmele, hamdele, salvele, sebeb-i telif, dibace bölümlerinin eksik olduğu görülmektedir. Toplam 44 bâbdan oluşan eserin ortasından da bazı bâbları eksiktir. Sayfaları dağınık olan eserde 4a’dan sonra olması gereken 11, 12 ve 13. bâblar 67a’dan sonra gelmektedir. Bâb başlıkları Farsçadır.

Eserin genel muhtevası firâset ve kıyâfet ilmiyle ilgili olup, insanların dış görünüşünden hareketle kişiliği hakkında yapılan yorumlara dayanmaktadır. Eserde ayrıca tıp ilmi hakkında bilgiler, cariye ve hizmetkâr seçimi gibi farklı konular da yer almaktadır. Konuların soru-cevap şeklinde ele alındığı eserde Hz. Süleymân'ın sorduğu soruları, Lokmân Hekîm ise cevaplamaktadır. Eserin binicilikle ilgili olduğuna dair verilen bilgi (Noyan 1986:15) doğru değildir.

Firâset-nâme üzerine Sedat Kardaş'ın hazırlamakta olduğu kitap ile Zeynep Kılıç'ın doktora tezi devam etmektedir.

Müellifin biyografisi için bk. “Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi 

Eserden Örnekler


Firâset-nâme’den

Süleymân aleyhi’s-selâm su’âl kılup didi kim yâ Lokmân Hekîm haber virgil bize kim ne sıfatlu kimseleri nöker dutmak gerekdür kim anlardan hayr gele ve dahı ne sıfatlu kişilerden hazer kılmak gerekdür kim Lokmân Hekîm cevâb virüp didi kim yâ Süleymân bir kişi kim uzun boylu ve ak tenlü ve çok sakallu olsa ol kişi akılsuz ve nâdan olur ve dahı yâ Süleymân bir kişi kim orta boylu ve seyrek sakallu ve şehlâ gözlü olsa âkil ü dânâ olur.

Ol Süleymân-nâme’sin te’lîf iden

Üç yüz altmış altı cild tasnîf iden


Bu Firâset-nâme’yi ol söyledi

Nüshasın manzûm mensûr eyledi


Hâlin insün eyledi sana beyân

Her kişiye kim nazar kılsan hemân (Firdevsî-i Tavîl, vr. 33a, 113b)

Kaynakça


Biçer, Bekir (2005). Firdevsî-i Rûmî ve Tarihçiliği. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Büke, Himmet (2015a). Firdevsî-i Rûmî, Süleymannâme (38. Cilt), Dil Özelliklerı̇, Metin, Söz Dizini. Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Büke, Himmet (2015b). “Firdevsî-i Rumî, Hayatı ve Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler”. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (13): 481-501.

Büyükkarcı Yılmaz, Fatma (2021). “Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firdevsi-serefeddin-musa-uzun-firdevsi [Erişim tarihi: 08.06.2022]

Firdevsî-i Tavîl. Firâset-nâme. Ankara Milli Kütüphane. Yazmalar Koleksiyonu. Nu. 06 Mil Yz A 5151.

Noyan, Bedri (1986). Firdevsî-i Rûmî; Manzum Hacı Bektâş Velî Vilâyet-nâmesi. Aydın.

Tanyıldız, Ahmet (2007). “Uzun Firdevsî ve Münâzara-i Seyf ü Kalem’i”. TÜBAR, XXII: 163-188.

Tanyıldız, Ahmet (2017). Firdevsî-i Rûmî, Kalem İle Kılıcın Münazarası (Münazara-i Seyf ü Kalem). İstanbul: Büyüyenay Yay.

Atıf Bilgileri


KILIÇ, MUSTAFA. "FİRÂSET-NÂME (FİRDEVSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/firaset-name-firdevsi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
2 KUTB-NÂME / KISSA-İ CEZÎRE-İ MİDİLLİ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 DA'VET-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
Görüntüle
4 MÜNÂZARA-İ SEYF Ü KALEM (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
5 KISSA-NÂME-İ SÜLEYMÂN ALEYHİSSELÂM / SÜLEYMÂN-NÂME-İ KEBÎR (74, 75 VE 76. CİLTLER) (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
6 SİLÂHŞOR-NÂME / MÜSELLAH-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 SATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR / ŞATRANÇ-NÂME-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
9 HAYÂT U MEMÂT / HAYÂT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
10 MANZUM HÂCI BEKTÂŞ VELÎ VİLÂYET-NÂMESİ / VİLÂYET-NÂME-İ HÂCI BEKTÂŞ VELÎ-İ HORASÂNÎ (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
11 TEŞHÎSÜ’L-İNSÂN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
12 PEND-NÂME-İ EFLÂTUN (FİRDEVSÎ ?) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
13 SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT VE SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME / TECNÎSÂT-I SÜLEYMÂN-NÂME VÜ BELKÎS-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
14 HADÎS-İ AHSEN (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
15 HADÎKATÜ’L-HAKÂYIK / TUHFETÜ’L-HÂDÎ / HAKÂYIK-NÂME / HAKÎKAT-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle