FEZÂ'İLÜ'L-VÜZERÂ VE HASÂİLÜ'L-ÜMERÂ (NEV’Î)
siyaset-nâme
Nev'î Yahyâ (d. 940/1533-34 - ö. 1007/1599)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Nev‘î’nin içerisinde manzum parçaları da ihtiva eden mensur siyaset-nâmesi. Yazım tarihi tam olarak bilinmeyen eser, Cigala-zâde Yusuf Sinan Paşa’nın (ö. 1606) vezirliği zamanı olan 27 Ekim-5 Aralık 1596 tarihleri arasında kaleme alınmıştır. Sekiz varak olan bu metinde vezirlerin devlet işlerindeki önemli rolü anlatılmış ve ideal bir tablo çizilmiştir.

Nev‘î, Fezâilü’l-Vüzerâ ve Hasâilü’i-Ümerâ'da insanların en şereflilerini üç gruba ayırır: Bunlar sırasıyla peygamberler, halifeler ve vezirlerdir. Ona göre vezir sultanın gözü, kalbi, kulağı ve hüküm veren dili gibi olmalıdır. Bir konuda sultan veziriyle fikir alışverişinde bulunursa, ona her yönüyle itimat etmelidir. Bunun için vezir, eminliğiyle padişahın güvenini sağlamalıdır. Müellif, vezirin iyi ahlâklı, zeki, dindar ve hilm (yumuşak huyluluk) sahibi olmasını nasihat eder. Bu vasıflara sahip olmayan bir kişinin vezirliğe getirilmemesi gerektiğini belirtir. Nev‘î, son olarak Sinan Paşa’nın yapmış olduğu başarılı işlerle Âsaf bin Berhiyâ, Büzürcmihr, Nizâmülmülk ve Amîdüddin-i Salgurî gibi vezirliğiyle ün yapmış şahıslardan, Beydebâ gibi filozoftan daha üstün olduğunu söyler. Nev‘î’ye göre isimleri anılan zatlar Sinan Paşa’nın zamanında yaşasalardı, onun yanında sönük kalacaklardı.

Nev‘î, eserinde orta nesre örnek olacak üslup kullansa da daha çok süslü nesri tercih etmiştir. Metinde Arapça-Farsça kelime ve tamlamaları sıklıkla tercih eden yazar, akıcılığı sağlamak için secilere de başvurmuştur.
Fezâilü’l-Vüzerâ ve Hasâilü’i-Ümerâ, Fatih Koyuncu tarafından yayınlanmıştır (2016).

Yazarın biyografisi için bk. “Nev’î, Yahya”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevi-yahya 

Eserden Örnekler


‘Azîmet: Mühimmât-ı mülk ü millet dâhil-i hayyiz-i suhûlet olmayup belki her kâr-ı hurd u sebük sengîn ü büzürg ‘add olunmak gerek ve maslahat-ı hâl-i imrûz ferdâ-yı istikbâle havâle kılınmayup ibnü’l-vakt olmak lâzımdur ki ferdâ içün dahı efrâd-ı mesâlih müheyyâdur ve câ’izdür ki hâlâ müteyessir olan emr-i istikbâlde müte‘assir belki mümteni‘ ola. Husûsâ zât-ı kerem-nihâd, zemâyim-i ahlâkdan sıfat-ı ihmâle mu‘tâd olmamak îcâb ide.

Mu‘âmele-i Şâh-ı Vezîr: Vezîr-i dîvân, dil ü dîde-i sultân ve zebân-ı fermân ve gûş-ı iz‘ân-ı şâh-ı cihân gerekdür ki tâ cemî‘-i mesâlih-i mülk ü mâl ve leşker ü ra‘iyyet ü ‘iyâlde ittihâd üzre olup tab‘ına lâyih olan umûrı meşveretde kendü a‘zâ vü cevârihi gibi ana i‘timâd ide.” (Koyuncu 2016: 237)

Kaynakça


Adalıoğlu, Hasan Hüseyin (2009). “Siyâsetnâme”. İslâm Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay. 304-306.

Donuk, Suat (hzl.) (2017). Nev‘izâde Atâyî Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yay.

Kortantamer, Tunca (1991). “Nev’î Efendi’nin Sadrazam Sinan Paşa’ya Ders Veren Bir Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, 11: 215-228.

Koyuncu, Fatih (2016). “Nevî’nin Siyâsetnâme Türündeki Eseri Fezâilü’l-Vüzerâ ve Hasâilü’l-Ümerâ”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 17: 215-242.

Levend, Agâh Sırrı (1962). “Siyaset-nameler”. TDAY Belleten 10: 167-194.

Mazıoğlu, Hasibe (2014). “Nev’î’nin Hayatı ve Kişiliği". Eski Türk Edebiyatı Makaleleri. Ankara: TDK Yay.

Şakiroğlu, Mahmut H. (1993). “Cigalazâde Sinan Paşa”. İslâm Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV Yay: 525-526.

Tulum, Mertol ve M. Ali Tanyeri  (1977). Nev’î Divan -Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.

Uğur, Ahmet (2001). Osmanlı Siyâset-Nâmeleri. Ankara: MEB Yay.


Atıf Bilgileri


Koyuncu, Fatih. "FEZÂ'İLÜ'L-VÜZERÂ VE HASÂİLÜ'L-ÜMERÂ (NEV’Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/feza-ilu-l-vuzera-ve-hasailu-l-umera-nev-i. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (NEV'Î) Nev’î, Yahyâ Tuba Durmuş
Görüntüle
2 TERCÜME-İ HADÎS-İ ERBAÎN (NEV'Î) Nev'î, Yahyâ Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
3 HASB-İ HÂL (NEV'Î) Nev’î, Yahyâ Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
4 GÜL-İ SAD-BERG (NEV'Î) Nev’î, Yahyâ Prof. Dr. İbrahim Çetin DERDİYOK
Görüntüle
5 TERCÜME-İ MÜNŞEÂT-I HÂCE-İ CİHÂN (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
6 NETÂYİCÜ'L-FÜNÛN ve MEHÂSİNÜ'L-MÜTÛN (NEV'Î) Nev’î, Yahyâ Araş. Gör. Burhan Can
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ NEVÂ-YI ‘UŞŞÂK (NEV’Î) NEV’Î, Yahyâ Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
8 FASLUN FÎ FAZÎLETİ’L-‘IŞK (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ŞİKÂYET-İ RÛZİGÂR (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Dr. MEHMET AKİF YALÇINKAYA
Görüntüle
10 SİNAN PAŞA’YA MEKTUP (NEV'Î) Nev’î, Yahyâ Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
11 GEVHER-İ RÂZ (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
12 LEYLÂ VÜ MECNÛN (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle
13 TERCEME-İ KISSA-İ HIZR U MÛSÂ (NEV'Î) Nev'î, Yahyâ Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 MÜNÂZARA-İ TÛTÎ VÜ ZÂG (NEV’Î) Nev'î, Yahyâ Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
15 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
16 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
18 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
19 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
20 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
22 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
24 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle