FEZÂ'İL-İ MEKKE (BÂKÎ)
şehir tarihi
Bâkî, Mahmud Abdülbaki (d.933/1526-ö.1008/1600)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kutbuddin Mekkî’nin 1577 yılında III. Murad adına kaleme aldığı El-i’lam fi-Ahvali Beledi’llahi’l-Harâm adlı Arapça eserinin şair Bâkî tarafından yapılan Türkçe çevirisidir. Daha çok Nehrevalî (ö. 1582) unvanıyla tanınan Kutb Mekkî, Kanunî döneminde ilki 1536, ikincisi 1558 yılında olmak üzere iki defa İstanbul’u ziyaret etmiş, ikinci ziyaretinde altmış beş gün kaldığı İstanbul’a, saray erkânına, ilim ve tasavvuf erbabına dair gözlemlerini seyahatnamesinde paylaşmıştır (Küçükaşçı 2013: 71-86). İkinci ziyaretinden sonra Mekke Süleymaniye Medresesine müderris olarak tayin edilmiştir. Osmanlı padişahlarından Kanunî, II. Selim ve III. Murad’ın güvenini ve desteğini kazanmış bir bilgindir. Türkçe konuşabildiği ve Mekke’de görev yapan Osmanlı bürokratlarıyla iyi ilişkiler kurduğu bilinmektedir. Osmanlı muhitleriyle bu denli içli dışlı olan yazar, on bab olarak düzenlediği eserinin son dört babında kuruluşundan III. Murad dönemine kadarki Osmanlı sultanlarının tarihini Harameyn merkezli olarak anlatmıştır.

Kutb Mekkî’nin Arapça yazıp Osmanlı sarayına takdim ettiği bu eserini Bâkî, Mekke kadılığı sırasında Sokollu Mehmet Paşa’nın isteği üzerine tercüme etmiş (1579) ve görev süresinin bitiminde İstanbul’a dönünce III. Murat’a sunmuştur (1582). Bâkî’nin tercümesi de Nehrevâlî’nin eserinde olduğu gibi mukaddime, on bab ve hatimeden oluşmaktadır. Sultan III. Murad devrine tahsis edilen onuncu bab hariç, her bab bir konu başlığı ile başlamaktadır.

Halil Sercan Koşik, eserin elli sekiz nüshasını tespit etmiş ve tenkitli metnini yayımlamıştır (2018).

Yazarın biyografisi için bk. "Bâkî, Mahmud Abdülbaki". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baki

Eserden Örnekler


Ve mâ-beynde ba‘zı evler ve ribâtlar var idi ve Mescid-i Harâm dîvârına muttasıl ba‘zı medreseler var idi ki anlar üzere şerefe yoğ idi ve şerefe didükleri şol kasrlar ve kal‘alar üzere binâ olınan bedenlerdür ki zînet içün vakt-i hâcetde anlarla ihtiyaç ve tesettür içün binâ olınur ve ziyâde-i Dârü’n-nedve’nün içerü cânibinde şerefe yoğ idi zîrâ etrâfın evler ihâta eylemişdi ve ziyâde-i Bâb-ı İbrâhîm’ün dahi iç yüzinden üç cânibinde kırkdan ziyâde şerefesi var idi. Ammâ ebvâb-ı Mescid-i Harâm ontokuz idi. Her bir bâb iki tâk üzere binâ olmış idi. Şimdi el-ân ol vaz‘ üzeredür ve iki tâk dimenün ma‘nâsı budur ki her kapu köprü gözleri gibi birbiri yanında iki kemerlü binâ olınmışdur. Ammâ ismi birdür. Mesleâ Bâbü’s-selâm diyü anılur. Ammâ nazar olınsa iki kapudur. Birbiri yanında emmâ ebvâb-ı mezkûreden birinün üzerine Sultân Süleymân Hân aleyhi’r-rahmeti ve’r-rıdvân medreselerin binâ iden emîn bir tâk dahi binâ idüp cümle-i tâkât-ı ebvâb-ı Mescid-i Harâm otuz tokuz aded olmışdur. (Koşik 2018: 426).

Kaynakça


Koşik, Halil Sercan (2018). Bâkî’nin El-i’lâm fî-Ahvâli Beledi’llahi’l-Harâm Tercümesi [Fezâil-i Mekke]. İstanbul: Kesit Yay.

Küçükaşçı, Mustafa S. (2013). “İki Arap Âliminin Gözünden XVI. Yüzyılda İstanbul”. Osmanlı İstanbul’u-1: 1. Uluslararası Osmanlı İstanbul'u Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları. 71-86.

Atıf Bilgileri


Macit, Muhsin. "FEZÂ'İL-İ MEKKE (BÂKÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/feza-il-i-mekke-baki. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (BÂKÎ) Bâkî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 ME’ÂLİMÜ’L-YAKÎN Fİ-SÎRETİ SEYYİDİ’L-MÜRSELÎN (BÂKÎ) Bâkî, Mahmud Abdülbâkî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
3 FEZÂ’İL-İ CİHÂD / FEZÂ’İLÜ’L-CİHÂD (BÂKÎ) Bâkî Dr. Öğr. Üyesi HALİL SERCAN KOŞİK
Görüntüle
4 HAYÂTÜ'L-KULÛB Bİ-RİVÂYÂTİ EBÎ EYYÛB (BÂKÎ) Bâkî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
6 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
7 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
8 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
9 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
10 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
11 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
13 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
14 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle