- Yazar Biyografisi (TEİS)
Vücûdî, Mehmed - Madde Yazarı: Prof. Dr. Sadık Yazar
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Siyasetname
- Yayın Tarihi:06/06/2022
FEVÂYİHÜ'S-SÜLÛK FÎ NESÂYİHÜ'L-MÜLÛK/ TERCÜME-İ NASÂYİHÜ'L-MÜLÛK (VÜCÛDÎ)
siyaset-nâmeVücûdî, Mehmed (d. ?/? - ö. 1021/1612)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Gazzâlî’nin siyasetname türünün öncü eserlerinden biri olan et-Tibrü’l-Mesbûk fî Nasîhati’l-Mülûk'un XVII. yüzyılın başlarında vefat eden Vücûdî mahlaslı Mehmed b. Abdülazîz (ö. 1021/1612) tarafından Türkçeye yapılan tercümesi.
Gazzâlî’nin (ö. 505/1111) bu eseri, Selçuklu sultanı Melikşah’ın (ö. 485/1092) oğlu Sultan Muhammed Tapar’a (ö. 511/1118) hitaben Farsça olarak yazılmıştır. Daha sonra Alî b. Mübârek b. Mevhûb ismindeki bir mütercim bunu Musul Atabeği Alp Kılıç (ö. 595/1199) adına et-Tibrü’l-Mesbûk fî Nasîhati’l-Mülûk adıyla Arapçaya çevirmiş ve eser daha ziyade bu Arapça tercümesiyle meşhur olmuştur. Bahsi geçen Arapça versiyonu üzerinden birkaç defa Türkçeye tercüme edilen (Bu tercümeler için bk. Yazar 2011: 115-133) Nasîhatü’l-Mülûk Vücûdî tarafından da Türkçeye aktarılmıştır.
Vücûdî'nin tercümesi kısa bir hamdele ve salveleden sonra sebeb-i tercüme bölümü ile devam eder. Mütercim bu kısımda; Nasîhatü’l-Mülûk’un padişahlara yönelik nasihatler yanında diğer insanlar için de birçok mevize ve hikmeti kapsayan hoş bir kitap olduğunu, onun anlamıyla amel eden kâmil insanların dünya ve ahiretleri için faydalı olduğunu; ancak dilinin Arapça olması dolayısıyla Türkçe konuşan insanların bu eserin faydalarından mahrum kaldıklarını, bazı yakın dostlarının bu eserin Türkçeye tercümesi noktasında kendisinden ısrarlı bir şekilde istirhamda bulunmaları neticesinde bu istekleri geri çevirmemek maksadıyla eseri Türkçeye tercüme ettiğini söyler. Okuyan ve dinleyenler için kolaylıkla anlaşılması gayesiyle tercümesini münşiyane bir üsluptan uzak sade bir üslupla kaleme aldığını da açıklayan Vücûdî, tercümesine de Fevâyihü’s-Sülûk fî Nesâyihü’l-Mülûk adını verdiğini ifade etmektedir. Tercümenin İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazmalar 1815 nüshasında bu bilgilerden sonra III. Mehmed’in (1566-1603) nazmen ve nesren medhi yer almaktadır (Yazar 2011: 125). M. Şakir Yılmaz eserin III. Mehmed'e sunulmasından yaklaşık 10 yıl sonra tercümenin Kuyucu Murad vasıtasıyla Sultan I. Ahmed'e sunulduğu bilgisini verip bu versiyonun bir nüshasının Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emiri Edebiyat 319 numarada diğerinin de İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi TY 3235 numarada olduğu kaydeder (Yılmaz 2020: 200).
Padişahın ismi zikredilirken Sultan Mehmed b. Murad Han denildiğinden olsa gerek, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndeki Türkçe yazmaların kataloğunu hazırlayan Fehmi Edhem Karatay, bu padişahı aynı künyeyi taşıyan Fatih Sultan Mehmed olarak anlamış ve bu nüshayı mütercimi belirsiz bir Nasîhatü’l-Mülûk tercümesi olarak tanıtmıştır (Karatay 1961: I/487). Vücûdî’nin bu tercümesinin birçok nüshasında, mütercim isminin geçtiği bölüm “bu ‘abd-ı na-bud Vücudi-i bi-vücuda” ifadesi “bu ‘abd-ı na-bud ve bende-i bi-vücuda” şeklinde yer aldığı için tercümenin kime ait olduğu tespit edilemediği gibi kimi nüshalarında ise farklı isimlere ait kılınmıştır. Örneğin tercümenin Çorum Hasan Paşa İl Halk Ktp. 2181 numaralı nüshasında mütercim adı olarak Ca‘fer İyânî Bey kaydedilmiştir (Yazar 2011: 126).
Sadık Yazar tarafından 6 nüshası tespit edilen tercümeyi, Turgut Tok Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki nüshasını bir incelemeyle birlikte neşretmişse de mütercimini tespit edememiştir (2009).
Yazarın biyografisi için bk. "Vücûdî, Mehmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vucudi-mehmed
Eserden Örnekler
Fürû'-ı îmândan asl-ı sânî:
Pâdişâh-ı İslâm olan hayrü'l-enâm dâ'imâ ulemâ'-ı dîn-i İslâm'ı görmege müştâk ve va'z u nasîhatlerin işitmege pür-eşvâk olup hırs-ı dünyâ ile dil ü cânları nâ-binâ olan âlimler ile ki tama'a dünyâ-yı dûna nefislerin zelîl ü zebûn idüp nefislerine ve gayra zâlimlerdür musâhabet ü ülfet eylemekden gâyetde hazer üzerine olmalarıdur. Zîrâ bu 'âlimlere ulemâ'-ı sû dirler. Bunlar ol mekr ü hîle sâhibi câhil ü zâlimlerdür ki murâdât-ı nefsâniyyeleri hâsıl olmak içün hak sözi koyup pâdişâhun hevâsına uyup tama'-ı hâm ile ekl-i harâm ve sâ'ir nâ-meşrû' işlerden peyvend-i nush u pend ile tevsen-i nefes-i nefsini bend idüp men' eylemek lâzım iken hoş-âmedler eyleyüp ve hevâsına mülâzım sözler söyleyüp ne'ûzu billâh belki telbîs ile zulmi 'adâlet ve adli gadr u dalâlet sûretine koyup tab'-ı latîfi zulem mâ'il olmağa 'âzim olurlar. Beyt:
Zînhâr âferîn-i bed zînhâr
Rabbenâ ve kinâ azâbe'n-nâr (Vücûdî. Fevâyihü’l-Sülûk fî Nesâyihü’l-Mülûk. İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Ktp.TY1815, 16a-b)
Kaynakça
Karatay, Fehmi Edhem (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. İstanbul.
Tok, Turgut (2009). Muhammed b. Muhammed el-Gazali Nesayihu’l-Müluk İnceleme- Metin-Dizin. İstanbul: Bilgeoğuz Yay.
Vücûdî, Mehmed b. Abdülazîz. Fevâyihü’l-Sülûk fî Nesâyihü’l-Mülûk. İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Ktp. TY1815, 16a-b
Yazar, Sadık (2011). "Gazzalî’nin XIII-XIX. Yüzyıllar Arasında Batı Türkçesinde Tercüme Edilen Eserleri". Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi XVI/31: 67-156.
Yılmaz, M. Şakir (2020). "Gazzâlî ve Osmanlı Siyaseti: Nasîhatü'l-Mülûk'ün Kanûnî Devrinde Gerçekleşen Tercümeleri". Kanuni Sultan Süleyman ve Dönemi /Yeni Kaynaklar, Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yay. 189-214.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HAYÂL U YÂR (VÜCÛDÎ) | Vücûdî, Mehmed | Prof. Dr. Yaşar Aydemir |
Görüntüle | ||
2 | ŞÂHİD-İ MA'NÂ (VÜCÛDÎ) | Vücûdî, Mehmed | Prof. Dr. Yaşar Aydemir |
Görüntüle | ||
3 | MİR'ÂTÜ'Z-ZAMÂN FÎ TÂRİHİ'L-A'YÂN TERCÜMESİ (VÜCÛDÎ) | Vücûdî, Mehmed | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | GAZAVÂT-NÂME/GAZAVÂT-I ÖZDEMİROĞLU OSMAN PAŞA/ RİSÂLE-İ GAZÂ/ GAZAVÂT-I MUSTAFA PAŞA (VÜCÛDÎ) | Vücûdî, Mehmed | Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
7 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
9 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
11 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
14 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |