FETAVÂ-YI YAHYÂ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ)
fetvalar
Şeyhülislâm Yahyâ (d.969/1561-ö.1053/1644)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi’nin şeyhülislâmlık görevi sırasında verdiği fetvaları içeren eseri. Eser, Şeyhülislam Yahyâ Efendi’nin fetva eminliğini yapan ve daha sonra kendisi de şeyhülislâm olan Esîrî Mehmed Efendi (Mehmed b. Abdülhalîm, ö. 1092/1681) tarafından "Fetâvâ-yı Yahya Efendi" ismi altında bir araya getirilmiştir (Yayla 1995: 449; Kaya 2013: 246; Özen 2005: 256). Bu mecmuanın Mulahhas Fetâvâ isimli özeti de vardır (Kaya 2017: 397). Bu eserden başka Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi'nin fetvalarının, Filibe kadısı Fındık Mustafa b. Şeyh Mehmed’in (v. 1105/1694), diğer bazı şeyhülislam fetvalarını ekleyerek derlediği Nûru’l-Fetâvada ve Zekeriyazâde’nin talebesi Abdülcelil b. Mustafa Aksarayî’nin yaklaşık 3000 fetvaya yer vererek derlediği mecmuada da bulunduğu görülmektedir (Özen 2005: 295).

Çok güçlü bir divan şairi olan Zekeriyazâde’nin şiirlerindeki açık, sade, anlaşılır Türkçe fetvalarına da yansımıştır (Kaya 2017: 409). Eser derlenirken klasik Hanefî fıkıh kitapları sistematiği takip edilmiş,  “Kitâbü’t-Tahâre” ile başlayıp “Kitâbü’l-Ferâiz” ile son bulmuştur. 39 bölümden oluşan eserde ibadetle ilgili kısımlara çok az yer verilmiştir. Fetvalar soru-cevap tarzında olup önce sorulan mesele kaydedilmiş, ardından bu soru, XVII. yüzyıldan itibaren gelenek halini alan “olur” ya da “olmaz” şeklinde, bazen da kısa bir açıklama ile cevaplandırılmıştır. Fetvaların gerekçeleri ve dayandığı kaynaklar belirtilmemiştir. Diğer fetva mecmualarında olduğu gibi bu eserde de dönemin sosyal hayatıyla ilgili bazı veriler mevcuttur (Yayla 1995: 450). Literatürde zaman zaman Şeyhülislâm Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi ile Minkârîzâde Yahyâ Efendi’nin birbirine karıştırıldığı ve Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi'ye ait olan "Fetavâ-yı Yahyâ"nın sehven Minkârîzâde Yahyâ Efendi'ye nispet edildiği görülmektedir (İpşirli 2005: 115).

Müellifin biyografisi için bk. "Şeyhülislâm Yahyâ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhulislam-yahya

Eserden Örnekler


"Karındaşlar olan Hind ve Zeyneb bir vakıf odayı icâre-i muaccele ve müeccele ile iştirak üzere mutasarrıflar iken Hind bilâ veled fevt olup mütevelli dahi hissesini âhara tefvîz murad ettikde Zeyneb ‘Ben tefvîze âhardan evlayım’ deyip kendi tefevvüze kâdir olur mu? el-Cevab: Olmaz.”

“Zeyd’in icâre-i muaccele ve müeccele ile mutasarrıf olduğu vakıf dükkanı evlada intikal ettikde evladı mütevelliye vakıf için bir mikdar akçe verip ‘Defter-i vakfa kaydeyle’ dedikde mütevelli razı olmayıp ‘Şu kadar akçe verirsen hoş ve illa deftere kaydetmem’ demeğe kâdir olur mu? el-Cevab: Bu makulelerde verilegeleni evlad verince mütevelli tecavüz etmemek gerekdir.”

“Mirî tarafından bazı ashab-ı kurâdan koyun hakkı deyu alınan birer mikdar akçeyi mezbûrlar verdiklerinde zekat niyet edip verseler zekat yerine geçer mi? el-Cevab: Niyet edince geçer." (Kaya 2017: 409)

Kaynakça


Çelik, Ahmet Faruk (2021). "Minkârizâde Yahya Efendi’nin Fetvalarının Fetâvâ-yı Abdürrahim Olarak Tedavüle Girişi Üzerine Değerlendirmeler". Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi  (60): 57-76.

İpşirli, Mehmet (2005). "Minkârîzâde Yahyâ Efendi". İslâm Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: TDV Yay. 114-115.

Kaya, Bayram Ali (2013). "Zekeriyyâzâde Yahyâ Efendi". İslâm Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul: TDV Yay. 245-246.

Kaya, Süleyman (2017). "17. Yüzyılın Büyük Şeyhülİslâmı Zekeriyazâde Yahya Efendi’nin İlmî Kişiliği ve Osmanlı Hukukuna Bazı Katkıları". Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVII. Yüzyıl. Ankara: KB Yay.

Özen Şükrü (2005). "Osmanlı Döneminde Fetva Literatürü". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD) III (5): 249-378. 

Yayla, Mustafa (1995).  "Fetâvâ-yı Yahyâ Efendi". İslâm Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: TDV Yay. 449-450.


Atıf Bilgileri


Arslan, Uğur. "FETAVÂ-YI YAHYÂ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/fetava-yi-yahya-seyhulislam-yahya. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) Şeyhülislâm Yahyâ Doç. Dr. Nagehan Uçan Eke
Görüntüle
2 FERÂ’İZ MANZÛMESİ ŞERHİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) Şeyhülislâm Yahyâ Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
3 KASÎDE-İ BÜRDE TAHMİSİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ EFENDİ) Şeyhülislâm Yahyâ Efendi Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
4 NİGÂRİSTÂN TERCÜMESİ (ŞEYHÜLİSLÂM YAHYÂ) Şeyhülislâm Yahyâ Dr. Öğr. Üyesi Çimen Özçam
Görüntüle
5 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
6 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
7 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
8 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
9 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
10 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
11 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle