FENN-İ BEDÎ' / EL-ESERÜ'L-CELÎL FÎ MEDHİ ALÂ İSMÂ'İL
Belagat Kitabı
Mehmed Mihrî, Kerküklü (d. 1265/1849 - ö. 1333/1915'ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kerküklü Mehmed Mihrî’nin belagatin bedî‘ konusuyla ilgili bazı sanatları ile bazı nazım şekillerini ele aldığı eseri. Eserin çeşitli kaynaklarda Fenn-i Bedî‘ ismiyle de kaydedildiği görülmektedir. El-Eserü'l-Celîl Fî Medh Alâ İsmâîl’in nerede ve ne zaman basıldığı belli olmamakla birlikte müellifin eserinin mukaddime kısmında bildirdiğine göre eser, eserin harflerinin ebcet hesabına göre sayı değerleri toplandığında elde edilen 1291/1874 yılında telif edilmiştir.

Mehmed Mihrî eserinin mukaddime kısmında, şiir ve inşa taliplerinin belagatin konularından öncelikle bedî‘ ilmini öğrenmeleri gerektiğini vurgulamış ve bedî‘ ilmini öğrenmek isteyenler için bir risale kaleme aldığını belirtmiştir. Müellif her ne kadar belagat ilminin bedî‘ konusuyla ilgili sanatları anlatan bir eser yazdığını söylese de eserde bedî‘ konusunun bütün sanatları yer almamakta ve bedî‘ dışında birtakım konular da bulunmaktadır. Eserde bedî‘ dışında yer alan konular; beyân ilminin teşbih ve istiare konuları, nazım şekillerinden gazel, kaside, tercî-bend, musammat, müstezat, rubâî, ferd ve mesnevi konuları ile belagate dâhil edilen hünerlerden muammâ, lugaz, tazmin ve muvaşşah şeklindedir. Eserde bedî' konusu klâsik belâgat kitaplarında alışılagelen lafzî ve manevî güzellikler şeklinde herhangi bir tasnife tabi tutulmadan anlatılmıştır. Müellif bedî' iliminin tarsî', cinâs ve çeşitleri, reddü'l-acz ale's-sadr, reddü's-sadr ale'l-acz, iştikâk, sec', tezâd, i'nât, îhâm, iltifât, siyâkatu'l-a'dâd, tensîku's-sıfat, mütelevvin ve tecâhül-i ârif konularını ele almıştır.

Mehmed Mihrî'nin taş basması 88 sayfadan oluşan el-Eserü'l-Celîl fî Medh Alâ İsmâîl adlı eserinin çeşitli kütüphanelerde beş nüshası bulunmaktadır. Mehmed Mihrî’nin ele aldığı konuları misaller eşliğinde anlatması, mütevellin ve siyâkatu’l-a‘dâd gibi belagat kitaplarında çok fazla rastlanmayan konuları içermesi, müellif tarafından Mısır hıdivi İsmail Paşa’ya yazılan methiye türünde şiirler içermesi, misal getirilen şiirlerin büyük bir çoğunluğunun Mehmed Mihrî’ye ait olması gibi hususlardan ötürü önemli olan bu eser üzerine Ahmet Akdağ tarafından bir araştırma makalesi yayımlanmıştır (Akdağ 2016).

Şairin biyografisi için bk. "Mehmed Mihrî, Kerküklü". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-mihri-kerkuklu  

Eserden Örnekler


[...] îhâm iki ma‘nâya şâmil kelimeye denilir. Meselâ şâ‘ir veyâhod münşî karâyin-i sec‘ ü ebyâtda bir kelime getürürler ki anın bir ma‘nâsı karîbü’l-fehm ve dîgeri ba‘îdü’l-fehm olup müstemi‘ ol kelimenin istimâ‘ında fikr ü endîşesin karîbü’l-fehm olan ma‘nâya zâhib olur ve kâ’ilin murâdı ise ba‘idü’l-fehm olan ma‘nâ olacakdır. (Akdağ 2016: 62).

[...] yüz çevirip teveccüh ederek merâsim ve istifsâr-ı hâtırı edâ’ ve tertîb-i kelâmda bir şey’e râci‘ olan zamîr veyâhod fi‘li ibdâl edip gâh mütekellim ve gâh muhâtab ve gâh gâ’ib sîgasını isti‘mâl eylemege denilir. Meselâ şâ‘ir veyâ münşî bir ma‘nâ söyler ve anın ‘akabinde misl veya vech-i âherle söyledigi ma‘nâya ric‘at eder. (Akdağ 2016: 62).

Kaynakça


Akdağ, Ahmet (2016). “Kerküklü Mehmed Mihrî ve El-Eserü'l-Celîl Fî Medh Alâ İsmâîl Adlı Eseri”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2 (3): 51-70. https://dergipark.org.tr/tr/pub/littera/issue/23838/253964 [Erişim Tarihi: 27.03.2022].

Atıf Bilgileri


Özder, deva. "FENN-İ BEDÎ' / EL-ESERÜ'L-CELÎL FÎ MEDHİ ALÂ İSMÂ'İL". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/fenn-i-bedi-el-eseru-l-celil-fi-medhi-ala-isma-il. [Erişim Tarihi: 22 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MUHTASAR SARF-I (OSMÂNÎ MİHRAN APİKYAN/MİHRÎ) Mihran Apikyan, Mihrî Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
2 KİTÂBÜ'T-TUHFETİ'L-BEHİYYE FÎ LİSÂNİ'L-İNGİLİZÎ VE'L-FRANSEVÎ VE'L-ARABÎ VE'T-TÜRKÎ (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
3 CÜLÛSNÂME-İ SULTAN ABDULHAMİD HÂN-I SÂNÎ (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Doç. Dr. Mustafa Uğurlu ARSLAN
Görüntüle
4 TERCÜME-İ ARÛSNÂME-İ MÎRZÂ MEHDÎ HÂN (MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
5 HAC YOLUNDA (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
6 DİVANÇE (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Doç. Dr. Gülçiçek Akçay
Görüntüle
7 ET-TUHFETÜ'L-ABBÂSİYE Lİ'L-MEDRESETİ'L-İLLİYYETİ'T-TEVFÎKİYYE (MEHMED MİHRÎ) Mehmed Mihrî, Kerküklü Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
8 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
9 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
11 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
12 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
13 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
14 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
15 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
17 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle