Kuran-ı Kerim'in ilk suresi olan Fâtiha'nın açıklandığı Hacı Bektaş Veli’ye ait eser. Eserde, sûfî gelenek içinde yaygın olan tefsir yazma geleneğine uygun olarak Kuran-ı Kerim’in ilk suresi olan Fâtiha suresinin kelime kelime ve batınî manalarının verilerek açıklanır. Eser, naattan hemen sonra Hz. Peygamber’in miraca çıkması ve burada gördüklerini anlatmasıyla başlamaktadır. Daha sonra tefsirin ana bölümü olan Fatiha suresindeki kelimelerin anlamlarıyla suredeki kelimelerin sayıları ve surede kullanılmayan harflerle ilgili tasavvufi yorumların yapıldığı üç hikâyeye yer verilir. Ele alınan konu Kur’an’dan bir sure veya ayet gösterilerek delillendirilmiş, ayrıca surenin diğer adları da zikredilmiştir.

Tefsirin bulunduğu yazma “Sultân el-Hacı Bektâşu’l-Horasânî rahmetullâhi aleyh ol dîn çerağı, îmân nurınun bağı, erenlerün turağı, şöyle beyan kılur kim” şeklinde başlamakta, “lîkin Allah teâlânun rahmeti ve peygamberün şefâati ol kişilere olsun kim bunı yazan zaîf, bîçâre cân içün bir fâtihatu’l-kitâb üç kerre ihlas kulhüvallâhu ehad okuya üç kere peygambere salavât vire her kim bu vasiyyeti yerine getüre Muhammed Mustafa andan hoşnûd ola âmin yâ Rabbe’l-âlemîn” sözleriyle son bulmaktadır (Özcan 2008:40).

Eserin biri British Museum Library ADD 7831, biri Süleymaniye Kütüphanesi Serez, 3839/6 biri de İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Bel-Yz-K.00905/01 demirbaş numarası ile kayıtlı üç yazma nüshası bulunmaktadır. Eserin varlığından ilk olarak Baha Said bahsetmiş, Tire Kütüphane’sinde bulunduğu bilgisini paylaşmıştır (Görkem, 2006:297). Daha sonra aynı kaynağa dayanarak Fuat Köprülü (Köprülü, 2000:105), Esad Coşan (Coşan, 1986:XXXIX) ve Bektaşi Dedebabası Bedri Noyan (Noyan, 198733,34) eserden bahsetmiş ancak eser bildirilen yerde bulunamamıştır. Eserin yerini tespit ederek ilim âlemine ilk kazandıran Hüseyin Özcan’dır.

İngiltere British Museum Library'deki Hacı Bektaş Velî'nin Makalât'ıyla birlikte istinsah edilmiş Fâtiha Tefsiri ve Süleymaniye Kütüphanesi'ndeki başka bir nüshayı bulan Özcan, her iki eseri karşılaştırmak suretiyle yayımlamıştır (Özcan 2008:39-52). Tefsir-i Fatiha adıyla kayıtlı İngiltere nüshası, harekeli nesihle yazılmış 16 varaktan oluşmakta (bir sayfası eksik) istinsah kaydı bulunmamaktadır. Başka dinî hikâyelerin de kayıtlı olduğu bir cönk içinde bulunan Süleymaniye nüshası ise 7 varak ve Hâza Tefsirü’l-Havâdis adıyla kayıtlıdır. Müstensihi Mustafa Efendi İbni Ahmet, istinsah tarihi ise 1222/M.1807’dir. Süleymaniye nüshası Altınok tarafından Hacı Bektaş Veli Külliyatı içerisinde ayrıca yayımlanmıştır. Atatürk Kitaplığı’nda bulunan üçüncü nüsha diğer nüshalarla da karşılaştırılmak suretiyle Şimşek tarafından yayımlanmıştır (2016). Yazma fıkıh risalelerinin bir araya toplandığı bir ciltte, Hazâ Tefsîr-i Fâtihatü’l-Kitâb adıyla 1b-9a varakları arasında, 13 satır nesih yazı ile kayıtlıdır. Nüshalar arasında önemli farklar bulunmamaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. "Hacı Bektaş Veli", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/haci-bektas-veli