Ferîdüddîn Attâr’ın Esrârnâme adlı Türk edebiyatına önemli tesiri olan eserinin çevirisi. Tebrizli Ahmedî, İlâhî, Huzûrî, Şeyh Latîfî gibi isimler, eserleri kütüphanelerde mevcut Esrârnâme mütercimleridir. 17. yüzyıl Bayramî Melamilerinden Lâmekânî Hüseyin Efendi’nin Esrârnâme tercümesi kaynaklarda İnsân-ı Kâmil adıyla zikredilmiştir.

Lâmekânî Hüseyin’in İnsan-ı Kâmil adındaki mesnevisinin Esrârnâme tercümesi olduğu Milli Kütüphane’de Yz. A. 5278/ 1’de kayıtlı nüshasının başında “İntihâb-ı Esrârnâme li-Şeyh ‘Attâr (k.s.) Lâmekânî intihâp itmiştür” ibaresinden anlaşılmaktadır. Lâmekânî, Esrârnâme’yi kısmen tercüme etmiştir. Kütüphanelerdeki mevcut Esrârnâme nüshalarının beyit sayısı ortalama üç bindir. Lâmekânî’nin Esrârnâme tercümesi ise 537 beyittir. Attâr, Esrârnâme’yi mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün vezniyle kaleme almıştır. Lâmekânî Hüseyin Efendi de tercümesini aynı vezinle yapmıştır.

Esrârnâme Tercümesinin üç nüshası tespit edilmiştir. Metinde eserin ismi ve kaynağı ile ilgili bir bilgi yoktur. Şairin ismi ve mahlası hiçbir nüshada geçmemektedir.

Lâmekân kelimesi, beyitlerde mahlas olarak değil, mekândan soyutlanma anlamında kullanılmıştır. Mesnevî, besmele ve tevhid bölümü ile başlar. Tevhid bölümü, kırk beş beyittir. Lâmekânî, bu bölüme Hz. Âdem ve âlemin yaratılması hadisesi ile başlar. Allah'ın büyüklüğünü örnekler vererek izah eder. İnsanın Allah'ın büyüklüğü karşısındaki durumunu aklî ve tasavvufî açılardan izah eder. Kırk altıncı beyit münacata giriş beytidir. Kırk yedinci beyitten elli birinci beyte kadar olan bölüm, münacattır. Şair, Allah’tan, Hz. Muhammed'in hürmeti için, içini irfan ve cemâl nuruyla aydınlatmasını ister. Altmış dördüncü beyte kadar olan bölüm na’ttır. Altmış beş ve altmış altıncı beyitler, Mirâciye'nin giriş beyitleridir. Giriş beyitlerinden sonra mirâcın başlangıcı, sebebi, mirâc boyunca yaşananlar, anlatılır. Dört halife giriş bölümünde üçer beyitle övülür. Bundan sonra Hitâb-ı İnsan-ı Kâmil bölümü gelir. Dört beyitten oluşan bu bölümde, insan-ı kâmilin özellikleri anlatılır. Hitâb Be-Tâlib Ez-Mürşid-i Müşfik bölümünde, şefkatli mürşidin tasavvuf yoluna giren talipten istekleri anlatılmaktadır. Sırr-ı Aşk Be-Aşk Gûyed Gûşdâr bölümünde aşk ve akıl karşılaştırılmakta ve aşk sırrı anlatılmaktadır. Hikâyet-i Şeyh Şiblî Kuddise Sirruhû bölümünde Lâmekânî, Esrârnâme’de anlatılan Şiblî ile ilgili hikâyelerden sadece birini tercüme etmiştir. Nasihât u Gûş-ı Diger, on bir beyitten oluşmakta ve bu bölümde şeyhin nasihatları anlatılmaktadır. Nasihât-ı Diger, Esrârnâme Tercümesi’nin en uzun bölümüdür. Bu kısımda İnsan-ı Kâmil’in taşıması gereken özelliklerin anlatımına devam edilmiş, dünya-âhiret karşılaştırılması yapılmış, hulûl anlayışının terk edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Mürşide yapışmanın önemi, kâinatın yaratılış hikmetleri de bu bölümde anlatılmıştır. Eser, altı beyitlik Münacatla son bulur. Esrârnâme tercümesi akıcı bir üslupla ve yer yer sade denilebilecek bir Türkçe ile yapılmıştır. Arapça Farsça kelimeler tercümede sıkça kullanılmıştır ancak bu kelimeler dönemin ve tasavvufi kültürün içinde sıkça kullanılan kelime ve terkipler olarak karşımıza çıkmaktadır.

İbrahim Halil Tuğluk'un eser üzerine tanıtıcı bir makalesi vardır (2008). 

Şairin biyografisi için bk. "Lâmekânî, Hüseyin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lamekani-huseyin