- Yazar Biyografisi (TEİS)
Cemâl-i Halvetî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Şerife Ağarı
- Eser Yazılış Tarihi:Şaban 889/Ağustos-Eylül 1484
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:14/12/2021
ESRÂR-I GARÎBE / MANZÛME-İ TUHFE-İ CEMÂL-İ HALVETÎ (CEMÂL-İ HALVETÎ)
dinî-tasavvufi mesneviCemâl-i Halvetî (d. ? - ö. 902/1497)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Cemâl-i Halvetî’nin etvâr-ı seb'a konusunda yazdığı eser. Şaban 889/Ağustos-Eylül 1484 tarihinde İstanbul’da tamamlanan mesnevi nazım şeklindeki manzume 996 beyitten oluşmaktadır. Metinde “fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün” ve “mefâ'ilün mefâ'ilün fe'ûlün” olmak üzere iki farklı vezin kullanılmıştır. Klasik mesnevi tertibine uygun olarak yazılan eserin giriş kısmında tevhid, na’t, dört halifeye ve Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’e övgünün ardından sebeb-i telif bölümü yer almaktadır. "Âgâz-ı Kitâb" bölümünde ise önce kalbin yedi tavrına, sonra o tavırlarla ilgili bir hikâyeye yer verilmiş, ardından hikâye tasavvufi olarak şerh edilmiştir. Eserde kalbin tavırları şu şekilde sıralanmıştır: Seyr-ilallâh, seyr-lillâh, seyr-alellâh, seyr-ma'allâh, seyr-fillâh, seyr-anillâh ve seyr-billâh. Daha sonra kalbin tavırlarının her birinin temsili üzerinde durulmuş ve her biri için farklı bir başlık atılmıştır. Ayrıca her temsil, seçilen bir peygamberle, onun vasıflarıyla ve o makamın hâlleriyle eşleştirilmiştir. Bu tavırlar ve peygamberler sırasıyla şöyledir: Âdemiyye/Hz. Âdem, Nûhiyye/Hz. Nûh, Yahyâviyye/Hz. Yahyâ, İdrîsiyye/ Hz. İdrîs, Îseviyye/Hz. Îsâ, Mûseviyye/Hz. Mûsâ ve Muhammediyye/Hz. Muhammed. Şair, eserini hâtime bölümüyle tamamlamıştır.
Eser üzerinde Şerife Ağarı (2019) ve Sevda Önal Kılıç (2019) tarafından yapılan çalışmalar yayımlanmıştır.
Şairin biyografisi için bk. "Cemâl-i Halvetî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-halveti
Eserden Örnekler
Âgâz-ı Kitâb
Şimdiden girü beyân Kur’ân-ile
Tavr-ı kalb olsun ayân burhân-ile
Kalbün etvârına akıl iremez
Kerm-i Hakdur güllerinden diremez
Aklı terk ide meger ışka uya
Ba‘d-ez-ân gire_içine sırrın tuya
Işk hâkimdür akıl mahkûm durur
Işk vâsıldur akıl mahcûm durur
Işk gâlibdür akıl mağlûb revân
Işk şâhiddür akıl mahcûb ayân
Işk sultândur akıldur perde-dâr
Işk burhândur akıl âciz i yâr
Işkı kim bildi diyü göz akl-ile
Akl irişür mi bu yolda nakl-ile
Mezhebüm ışkdur diyen aklı n’ider
Akl-ile bulınan ol nakli n’ider
Tavr-ı kalb yidi durur Kur’ân-ile
Sâbit oldı her biri burhân-ile (Ağarı 2019: 66-68)
Kaynakça
Ağarı, Şerife (2019). Cemâl-i Halvetî, Esrâr-ı Garîbe. İstanbul: Kitabevi Yay.
Alptekin Sarıoğlu, Leyla (2013). Cemâl-i Halvetî’nin Tasavvufî Mesnevîleri (Metin-İnceleme). Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Çakmak, Muharrem (2000). Cemâl-i Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Önal Kılıç, Sevda (2019). Esrâr-ı Garîbe. Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
Tayşi, Mehmed Serhan (1993). “Cemâl-i Halvetî”. İslam Ansiklopedisi. C. 7. İstanbul: TDV Yay. 302-303.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | RİSÂLE-İ TE’VÎLU RA’SÜ KÜLLİ HATÎETİN (CEMÂL HALVETÎ) | Cemâl-i Halvetî | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
2 | RİSÂLE-İ KEVSERİYYE (CEMÂL HALVETÎ) | Cemâl Halvetî | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
3 | KİTÂBU’N-NÛRİYYE VE KEVKEBÜ'D-DÜRRİYYE (CEMÂL HALVETÎ) | Cemâl Halvetî | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
4 | ENVÂRU'L-KULÛB (CEMÂL-İ HALVETÎ) | Cemâl Halvetî | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
5 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
7 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
8 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
14 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |