- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ferdî, Arayıcı-zâde Hüseyin Efendi - Madde Yazarı: Prof. Dr. Yunus KAPLAN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Biladiyye
- Yayın Tarihi:27/09/2021
ESMÂ-İ BİLÂD/BİLÂDİYE (FERDÎ, ARAYICI-ZÂDE)
bilâdiyeFerdî, Arayıcı-zâde Hüseyin Efendi (d. ?/? - ö. 1120-21/1708-1710)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî’nin büyük çoğunluğu Osmanlı coğrafyasında yer alan belde isimlerini zikrettiği eser. Bilâdiye türünün en önemli örneği olan Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî’nin Bilâdiye’si, kaside nazım şekliyle ve remel bahrinin “fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Şiirin beyit sayısı nüshalara göre farklılık göstermektir. İlk önce Cemal Kurnaz tarafından tespit edilen nüshadan hareketle 42 beyit olarak yayımlanan (1997: 240-44) Bilâdiye’deki beyit sayısı, yeni nüshaların tespit edilmesiyle artış göstermiştir. Bu meyanda ilk olarak Barış Karacasu, Cemal Kurnaz yayımında bulunmayan dört farklı beyit daha tespit ederek Bilâdiye’deki beyit sayısını 46’ya çıkarmıştır (Karacasu 2008). Daha sonra Müjgân Çakır, Sermet Çifter Kütüphanesi Y29 arşiv numarasıyla kayıtlı olan şiir mecmuasından hareketle hem Cemal Kurnaz hem de Barış Karacasu’nun çalışmalarındakinden farklı olan beş beyit daha tespit ederek beyit sayısını 51’e çıkarmıştır (Çakır 2010). En son Yunus Kaplan tarafından farklı bir nüshadan hareketle önceki çalışmalarda olmayan dört yeni beytin daha tespit edilmesiyle birlikte Bilâdiye’deki toplam beyit sayısı 55’i bulmuştur (Kaplan 2019).
Ferdî’nin Bilâdiye’si birçok şiir mecmuasında kayıtlıdır. Bu durum, eserin yazıldığı dönem ve sonrasında bir hayli ilgi gördüğünü göstermektedir. Aynı türde yazılmış diğer eserlere de zemin teşkil eden bu eserde, büyük çoğunluğu Osmanlı coğrafyasında yer alan 150 civarında yer ismi zikredilmiştir. Ferdî, kalemine seslendiği daha ilk beyitte; farklı bir tür ortaya koyma niyetinde olduğunu ihsas ettirerek ikinci beyitten itibaren yer isimlerini zikretmeye başlamıştır. Şair, sade bir dil ve samimi bir üslupla özellikle tevriye ve cinas sanatlarından da istifade ederek her beyitte birkaç yer ismini zikretmiştir. Ferdî’nin Bilâdiye’si, ilk defa Cemal Kurnaz tarafından 1997 yılında yayımlanan makaleyle şekil-muhteva özellikleri ve çeviri yazılı metniyle birlikte ilim âleminin istifadesine sunulmuştur.
Şairin biyografisi için bk. “Ferdî, Hüseyin Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî Efendi.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ferdi-huseyin-arayicizade-huseyin.
Eserden Örnekler
Esmâ-i Büldân Ber-Vech-i Îmâ ve Rümûz
Eyle ey hâme-i hoş-lehçe-i raʻnâ-i maʻnâ
Zikr-i esmâ-yı bilâd eylemede tâze edâ
Vaʻde-i vaslını sî-rûza salınca dil-ber
Tıfl-ı dil şimdi beşiklerde ider vâveylâ
Hele bul ayır ulûfecileri o refneden
Sonra mahsûb iderüz ücreti ter-hâle yâ
İne bahtı diyü kalkan delene tutdı bu dîn
İstife çekdi kefalonyayı erbâb-ı şekâ
Nîş-âzâra tahammül güle baksa mümkin
Olamaz mesken-i bülbül hele her bâgçe-serâ
Alasun yâ kadehi yâ binüben hışm atına
Men-i mûra ne revâ vâdî-i hecre salına
Tolayan var ise dil-berde kolaydur bâzâr
Yohsa ince bel içün çekmeye derbend-i belâ
[…]
Rû-sıcak şevki içün yakdı baba dâgı yine
Gûyiyâ eyledi bir âteşi âvîze semâ
Bir uruscuk n’ola kim boza Tâtâr bâzârın
El-amân sabrumı isterse de itsün yagma
Kefe girince kara mankırı oldun dehrün
İtme gelmez çü gümiş hâneye bî-hûde recâ
Teni gark eyledün ey çeşm-i terüm bâri az ak
Döndi kara denize bahr u beri virdi fenâ
[…]
Lebleri laʻl-i Bedehşân u Aden dendânı
Sûretâ Keşmiridür baksan o hindû şeklâ
Bi’l-bedâhe görüp İstanbulı düşme galata
Eski dârundur o vardukda bize eyle duʻâ
Hele ey Ferdi bu vâdîde teferrüd güçdür
Var iken şehr-i Sitanbulda gürûh-ı zurefâ (Kurnaz 1997: 240-244).
Kaynakça
Çakır, Müjgân (2010). “Bilinmeyen Bir Bilâdiyye Metni: Mecdî ve Bilâdiyyesi.” Journal of Turkish Studies 34(I): 173-82.
Kaplan, Yunus (2019). “Priştineli Vâsık ve Bilâdiyyesi.” Studies Of The Ottoman Domain 9(17): 43-68.
Karacasu, Barış (2008). “Esmâ-yı Bilâd-ı Ferdî: Kurnaz Yayımına Katkı.” Journal of Turkish Studies 32(I): 257-73.
Kurnaz, Cemal (1997). "Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi'nin Bilâdiyeleri." Divan Edebiyatı Yazıları. Ankara: Akçağ Yay. 230-252.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (FERDÎ, ARAYICI-ZÂDE) | Ferdî, Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî Efendi | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
2 | SAD-NÂME/ŞÂPUR-NÂME/HİKÂYE-İ ERDEŞÎR Ü ŞÂPÛR (FERDÎ, ARAYICI-ZÂDE) | Ferdî, Hüseyin Arayıcı-zâde Hüseyin Efendi | Prof. Dr. Ozlem Ercan |
Görüntüle | ||
3 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
4 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
5 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
6 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
7 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
8 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
9 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
11 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |