EŞBER (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN)
tiyatro
Abdülhak Hâmit Tarhan (d. 2 Ocak 1852 - ö. 13 Nisan 1937)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdülhak Hâmid Tarhan’ın konusunu antik çağ tarihinden alarak yazdığı tiyatro eseri. Eşber, dokuz fasıllık bir dramdır. Manzum bir tiyatro eseri olan Eşber, aruz ölçüsüyle yazılmıştır. Yazar, eserini Paris dönüşü İstanbul’da yazdığını söyler. Eşber, yazarın memuriyetten azledildiği dönemin bir ürünüdür. Sade bir kurguya sahip olan eserde, savaş karşıtlığı ve savaşın lüzumsuzluğu, vatan müdafaası ve sevgisi, aşk gibi konular ele alınır. Makedonya Hükümdarı İskender ile Keşmir Meliki Eşber’in mücadelesini ele alan eser, vatan savunması ve cihangirlik duyguları arasında savaşın yok yere insanları nasıl helak ettiğini gözler önüne serer. 93 Harbi olarak bilinen 1878 Türk-Rus savaşı Eşber’in yazılmasına kaynaklık etmiştir. Osmanlı Devleti, son dönemlerinde hep müdafaa savaşları yapmak zorunda kalmış ve bu müdafaa psikolojisi yazarların eserlerine de sirayet etmiştir. Eserde Eşber’in İskender’e karşı vatanını ve namusunu müdafaa ediyor olması, oyunun hangi ruh hâli ile yazıldığı ve okunduğuna ışık tutacak mahiyettedir. Abdülhak Hâmid Tarhan, Eşber’i yazarken Corneille’in Horace eserini okuduğunu ve Eşber’in Horace’dan “mün’akis” olduğunu söylese de Eşber’e tesir eden esas eserler Shakespeare’in Othello, Racine’in Berenice ve Alexandre Le Grand (Büyük İskender), Tarih-i Yunanistan-ı Kadîme ve Tarih-i İskender bin Filipos isimli eserlerdir. Yazar eserini yazarken özellikle de Tarih-i İskender bin Filipos’tan büyük oranda etkilenmiştir. Konusunu eski tarihten alıp çeşitli tarihî kaynaklardan beslenerek yazdığı Eşber, Abdülhak Hâmid Tarhan’ın sahnelenebilirlik özelliğini taşıyan az sayıdaki eserlerindedir. Yayımlandığı tarihten itibaren pek çok kere oynanmıştır. Pek çok kişinin millî hislerine tercümanlık etmiş ve bu yüzden de rağbet görmüştür. 1880 yılında yayımlanan Eşber’in çok kısa süre sonra taklit baskıları yapılır. Hatta bu taklit baskılardan birini de ruhsatlı baskısını yapan Mihran Matbaası yapar. Bu taklit baskıların orijinal baskıdan sayfaca ve boyutça herhangi bir farkı yoktur. Eşber’in “temsil-i kat’î” olmak üzere Halk Kütüphanesi tarafından 1922 yılında bir baskısı daha yapılır.

Yazarın biyografisi hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/tarhan-abdulhak-hamit

Eserden Örnekler


“İskender – İndinde senin rızâ-yı ma’bûd,

Etmekte mi halkı mahv u nâ-bûd?

Bir şan mı muhabbet-i mehâlik?

Halk öldü de kaldı mı memâlik?

Eşber – Etbâ u hadem, serîr ü efser,

Gittiyse de mahvolup serâser,

Mahvolmadı müntehâ-yı âmâl:

Namusumu yani ettim ikmal!..

(Zincirleri çıngırdatarak) Takdımsa da bir demir hamâil,

Olmaz şerefim bununla zâil.

Pâmâl-i adû olursa iklîl,

Ancak o olur sezâ-yı tezlil!..

Boynum sana olmadansa merbût

Tâ-haşr olayım bu yolda mazbût!..

Zincir ile olmaz itminanım,

Tek sende bulunmasın inânım!..

Fikr et: Bu muhâtabın olan merd,

Üç yüz bin adûya karşı bir ferd!..

Sense o gürûh ile beraber,

Ancak bana karşı hasm-ı ekber.

Kadir, yine iktidarı meslûb,

Galib sayılır bu yolda mağlub!..

Ben böyle hezimete fedayım!..

(Âhen sadâlarıyla gezinerek) Karşındayım, işte dest ü pâyım Zincir-i isâr ile müzeyyen!..

Yenmek beni maksadınsa gel, yen!..” (Tarhan 2000: 120-121).

Kaynakça


Akıncı, Gündüz (1954). Abdülhak Hâmit Tarhan, Hayatı, Eserleri ve Sanatı. Ankara : Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.

Akün, Ömer Faruk (1967). “Abdülhak Hâmid’in Basılı Eserleri Hakkında Yeni Bilgiler”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. XV (15): 107-159.

Enginün, İnci (2006). “Abdülhak Hâmid Tarhan”. Tanzimat Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları. 411-555.

Karaburgu, Oğuzhan (2011). “Abdülhak Hâmid Tarhan'ın Tiyatro Eserlerine Yeni Bir Tasnif Teklifi”. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları. 6: 273-284.

Karaburgu, Oğuzhan (2012). Şâirin Sahneye Düşen Gölgesi, Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Kesit Yayınları.

Tarhan, Abdülhak Hâmid (1341/1922). Eşber, İstanbul: Matbaa-i Âmire Matbaası.

Tarhan, Abdülhak Hâmid (1994). Abdülhak Hâmid’in Hatıraları. (hzl: İnci Enginün). İstanbul: Dergâh Yayınları.

Tarhan, Abdülhak Hâmid (2000). Eşber/Sardanapal. (hzl. İnci Enginün). İstanbul: Dergâh Yayınları.

Atıf Bilgileri


Karaburgu, Oğuzhan. "EŞBER (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/esber-abdulhak-hamit-tarhan-tees-1696. [Erişim Tarihi: 28 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MACERÂ-YI AŞK (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
2 SABR U SEBAT (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
3 İÇLİ KIZ (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
4 DUHTER-İ HİNDÛ (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
5 NESTEREN (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
6 NAZİFE (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
7 SAHRA (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
8 TÂRIK yahud ENDÜLÜS FETHİ (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hâmit Tarhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
9 TEZER YAHUT MELİK ABDURRAHMANÜ’S-SÂLİS (ABDÜLHAK HÂMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Târhan Doç. Dr. Oğuzhan Karaburgu
Görüntüle
10 MAKBER (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
11 ÖLÜ (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
12 BELDE YAHUT DİVANELİKLERİM (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
13 BUNLAR ODUR (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
14 HACLE (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Prof. Dr. İHSAN SAFİ
Görüntüle
15 KAHBE YAHUT BİR SEFİLENİN HASBİHALİ (ABDÜLHAK HAMİT TARHAN) Abdülhak Hamit Tarhan Dr. Ayşe Sandıkkaya Aşır
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle