Osmanlı dönemi Nakşbendî-Müceddidî şeyhlerinden olup İstanbul/Beşiktaş’ta Sinan Paşa Camii yanında adına yaptırılan türbede medfun olan Neccâr-zâde Mustafa Rızâ Efendi'nin (d. 1090/1679-1680 - ö. 1159/1746) itikat, amel ve ahlâk konularında Arapça olarak yazdığı risale. Eserin adı, Süleymaniye Kütüphanesi Lâleli Koleksiyonundaki kayıtta (No: 3749/4) er-Risâle fî Beyâni’l-İ'tikâd ve’l-Amel ve’l-Ahlâk şeklindedir. Aynı eser, diğer bazı kütüphanelerde Risâle-i Neccâr-zâde (Kütahya Vahitpaşa Kütüphanesi, No: 1785), Kitâb-ı Neccâr-zâde (Kütahya Vahitpaşa Kütüphanesi, No: 3063/4) veya Risâle Tete'alleku bi-Biyâni'l-i'tikâdât ve'l-Ahlâk ve'l-Amel (İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri-Arabi, No: 1185/2) adlarıyla kaydedildiği görülmektedir.

Nüshalar incelendiğinde eserin giriş kısmında Neccâr-zâde Mustafa Rızâ Efendi bu risaleyi müritleri ve dostlarının talebiyle yazdığını ifade etmektedir. Giriş kısmında eserin içeriğinden bahsedildiği yerde “hazihi risâletün tete'alleku bi-biyâni'l-i'tikâdât ve'l-ahlâk ve'l-'a’mâl” (Neccâr-zâde Mustafa Rızâ [yz]: 29a) ibaresi yer almakla birlikte, üçüncü sırada zikredilen ahlâk kısmı a’mâl (ameller) kısmıyla yer değiştirilerek eserin tertibinin itikad/i'tikâdât, amel/a’mâl ve ahlâk şeklinde üç babda gerçekleştirildiği görülmektedir. Birinci kısımda önce imanın kelime anlamı açıklanmaktadır. Ardından imanın terim anlamı itibariyle tasdikî, istidlâlî ve taklidî iman şeklinde üç kısımda değerlendirildiği ifade edilmektedir. Daha sonra bazı itikadî konular özet olarak anlatılmaktadır (Neccâr-zâde Mustafa Rızâ [yz]: 29a-30b). İkinci kısımda şer‘î hükümler ve delilleri konusuna değinilip farz, haram ve mekruh tanımlanarak kısaca açıklanmaktadır (Neccâr-zâde Mustafa Rızâ [yz]: 31a-32a). Üçüncü kısımda ise ahlâkın tanımı yapılarak, övülen (hamide) ve yerilen (zemîme) ahlâkî davranışlardan bahsedilmektedir. Övülen ahlâki davranışların insanı kurtuluşa ulaştıracağını ve yerilen ahlâkî davranışların ise helâke götüreceğine dikkat çekilmektedir. Son olarak övülen ve yerilen ahlâkî özelliklerin neler olduğu hususunda kısaca bilgi verilmektedir (Neccâr-zâde Mustafa Rızâ [yz]: 32a-35a).

er-Risâle fî Beyâni’l-İ’tikâd ve’l-Amel ve’l-Ahlâk’ın kütüphane kayıtlarında birçok yazma nüshası bulunmaktadır. Halil İbrahim Şimşek, müellifin hayatını, eserlerini ve tasavvufi görüşlerini konu alan makalesinde bu eseri hakkında da kısa bir bilgi vermiştir (2005: 166).

Müellifin biyografisi için bk. “Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-necccarzade-seyh-riza