Hz. Peygamber’e, ashabına ve halifelere hürmet ve sevgisini sık sık dile getiren Muallim Nâci’nin Hz. Ali’nin mesellerini ihtiva eden tercüme eseri. Muallim Nâci tarafından Hz. Ali'nin veciz sözlerinin seçki halinde toplandığı Emsâl-i Alî tercümesi, müellifin çalışmasını bitirmesinin ardından üç defa Arap alfabesiyle basılmıştır. Muallim Nâci’nin tercümesinin nüshaları Emsâl-i Alî Keremullahı Vechehu ve Emsâl-i Alî Radiyallahu Anh gibi farklı şekillerde de başlıklandırılmıştır. Emsâl-i Alî’nin “Kütüphane-i Ebu’z-ziya” serisi içerisinde neşredilmesi kararlaştırılmış ve tercüme çalışması bu kütüphaneye dâhil olarak yazılmış ve yayımlanmıştır. Dönemin Encümen Teftiş ve Muayene Komisyonu’nda yer alan Ahmet Süreyya Efendi adındaki azanın eserin imlası hususundaki bazı itirazlarına Muallim Nâci, kitabının sonunda cevap maksadıyla “Bir İfade” başlıklı bir yazı eklemeyi ihmal etmemiştir. Muallim Nâci; Esâmi, Yadigâr-i Naci gibi mensur veya manzum eserlerinde ve Tercüman-ı Hakikat’te neşrettiği yazılarında diğer peygamberlerin yanı sıra Hz. Ali sevgisinden de bahsetmektedir. Emsâl-i Alî ise Hz. Ali’nin hikmetli sözlerinin toplandığı, "nesrü'l-leali" denilen gelenekselleşmiş bir türün tercümesi olarak kabul edilebilir. Bu hususta "nesrü’l-leali"nin yanı sıra Muallim Naci’nin eserini tercüme etmesinden bir sene evvel neşredilmiş olan Emsal-i Seyyidina Ali Kerrem-Allahu Vechehu başlığını taşıyan bir kitabı da örnek aldığı ileri sürülür. Muallim Nâci, Emsâl-i Alî eserinde Hz. Ali’nin “hikmet” veya “vecize” kabul edilen daha sonrasında söyleyeni unutulmuş ve yaygınlaşıp “mesel” haline gelmiş sözlerini asıllarıyla birlikte vermiştir. Asıllarının altına ise Osmanlı Türkçesine uygun sarahatle oluşturulmuş çevirilerini yazmıştır. Böylece Emsâl-i Alî'de yer alan sözler Arapça asılları birlikte verilmiştir. Muallim Nâci’nin söz konusu meselleri ayrıntılı bir şekilde izah etmemesinin nedeni bilinmemektedir. Diğer eserlerinde Hz. Ali ve Ehlibeyt hususunda sık sık atıflar yapan Naci’nin bu eserini oluştururken daha geniş çaplı bir faaliyete girmeme nedeninin vakit sıkıntısı, işlerinin yoğunluğu olması muhtemeldir. Emsâl-i Alî’nin içerisinde Hz. Ali’ye ait toplam iki yüz yetmiş yedi veciz söz bulunmaktadır.

Emsâl-i Alî’nin Latin harfleriyle eksiksiz basımı ancak yakın geçmişte gerçekleştirilebilmiştir. Numan Yazıcı’nın hazırladığı Emsâl-i Alî ve Adem Ceyhan'ın hazırladığı Emsâl-i Alî Hazreti Ali’nin Hikmetli Sözleri kitapları bu çalışmalara örnek olarak gösterilebilecek çalışmalardır.

Şairin biyografisi için bk. "Muallim Nâci". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muallim-naci