EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ)
tasavvufi hâller ve makamlar
Şemsî, Şemseddîn Sivasî (d. 926/1520 - ö. 1006/1597)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şemseddin Sivâsî'nin  iki bölümden oluşan mensur tasavvufî risalesi. Eserin birinci bölümü Emr-i İlâhî, ikinci bölümü ise Hüccet-i İlâhî’dir. Kütüphane kayıtlarında Emr-i İlâhî, Hüccet-i İlâhî ve er-Risâle fi’t-Tasavvuf şeklinde farklı isimlerle kaydedilmişse de nüshaların başında çoğunlukla Emr-i İlâhî veya Evâmir-i İlâhî olarak isimlendirildiği ve içeriklerinin (bazı kelime farklılıkları olmakla birlikte) aynı olduğu görülmektedir.

Sivâsî, Türkçe kaleme aldığı bu risâlesinde Farsça ve Arapça terkipleri çok sık kullanmaktadır. Risâle sembolik ifadelerle, alegorik anlatımlarla süslenmiştir. Risâlede kullanılan bazı semboller vücut şehri, yokluk diyarı, vücut şehrinin beyi İnâyetullah, kadısı Hidâyetullah, dalâlet-âbâd subaşısı İblis, Tevbe bin İlham, Nedâmet b. Tevfiktir. Bu anlatım okuyucuya konunun maksadını daha canlı ve vurgulu bir şekilde sunduğu için zihnî bir zevk vermektedir.

Sivâsî’nin Emr-i İlâhî ve Hüccet-i İlâhî’yi yazdığı tarih belli değildir. Risâlenin sonunda üsluba uygun bir biçimde “Sonsuzluk senesinin ezel ayının başında yazılmıştır” ifadesine yer verilmiş, ancak net bir tarih belirtilmemiştir.

Risâlede yer alan görüşler İslâmî geleneğe uygun olarak âyet ve hadislerle delillendirilerek sunulmuştur. İlâhî emirlerin nefsânî arzulara uyularak yanlış yorumlanmasına şiddetle karşı çıkılmış ve âyetlerin maksadının doğru anlaşılması hususunda önemle durulmuştur. Konular sunulurken atasözleri ve deyimler sıkça kullanılmış, sembolik ifadelerle anlatım süslenmiş ve dönemin ilmî üslubundan taviz verilmemiştir.

Şemseddîn-i Sivâsî bu küçük ama özlü risâlesinde insanın hayatı boyunca yaşayabileceği şeyleri, hayat mücadelesinde karşılaşabileceği engelleri, yanlış insanlarla yapacağı yoldaşlıkların bedelini, düşeceği çukurları ve bunlardan kurtulmanın yollarını, insan için kurtuluşa her zaman yol olduğunu, nasihat ehli bir mürşid-i kâmilin hizmetinde insanın, şeytana kulluğu Rahmân'ın hürriyetine tebdil etme imkânı bulacağını anlatmaktadır. Bu bağlamda o, erişmekten asla ümit kesmemelerini, ilâhî emirlerin maksadını doğru anlamalarını, kutsî râihaları koklamaya her zaman tâlip ve râğib olmalarını vurgulamaktadır.

Eser Hamide Ulupınar (2016) ve Mahmut İnat (2017) tarafından yayıma hazırlanmıştır. 

Müellifin biyografisi için bk. "Şemsî, Şemseddîn Sivasî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi. 

Eserden Örnekler


Sebeb-i tahrîr-i kitâb-ı şer‘î ve mûcib-i tastîr-i hitâb-ı mer‘î oldur ki mahrûse-i vücûddan rûhu bi’z-zât irâdet-i yediyle dâru’s-saltanatü’l-kübrâ lâ-zâle melceen ve mev’ilen tarafından şehr-i vücûd beyi olan iftihârü’l-ümerâi’l-kirâm “İnâyet Bey” hazretlerini ve işbu hâdim-i şer‘-i şerîfe fermân-ı âlî-şâna vâcibü’l-iz‘ân vârid olup mûmâ-ileyh mîr-i mükerrem hizmetleriyle cem‘ olup kırâet olundukta mazmûn-ı şerîfinde münderic ve meknûn-ı münîfinde mündemic olan “Rûh” nâm merd-i nefîs dalâlet-âbâd subaşısı olan iblîs-i telbîsden sedde-i celâlet-meâbıma şikâyet gelip ticâret-i âhiret sadedinde iken “Nefs-i Emmâre” nâm bir gulâmını ve “Akıl” nâm kethüdâsını hezâr iğvâ vü idlâlle ayardup sıhhat-i safâ ve ömr-i girân mâyeden elinde olan sermâyesin bi’l-külliye gâret idüp ol iki miskîni “Hevâ vü Heves” nâm mevzi‘de kâr-ı menâhîde kullanıp sermâyesi meblağ-ı menkûdu zâyi‘ ettiğin bildirdi (İnat 2017: 99)

Kaynakça


Aksoy, Hasan (1980). Şemseddin Sivâsî, Hayatı, Eserleri ve Mevlidi. İstanbul: İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (1318/1900). Meşâyih-i Osmâniyeden Sekiz Zâtın Terâcim i Ahvâli. İstanbul: A[rtin] Asaduryan Şirket-i Mürettebiye Mat.

Bursalı Mehmed Tâhir (1333/1915). Osmanlı Müellifleri. C. I-II. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

İnat, Mahmut (2015). “Şeyh Şemseddin-i Sivâsî’nin Emr-i İlâhî ve Hüccet-i İlâhî İsimli Eseri”. Şemseddin Sivasî Sempozyum Bildirileri. Ed. Ahmet Dağüstü. Sivas: Sivas Belediyesi Yay. 303-311.

İnat, Mahmut (2017). Emr-i İlâhî ve Hüccet-i İlâhî. Sivas: Sivas Belediyesi Yay.

Toparlı, Recep (1984). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Gurbet Yay.

Ulupınar, Hamide (2016). "Şemseddîn-i Sivâsî’nin 'Emr-i İlâhî ve Hüccet-i İlâhî' Adlı Risâlesi". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2): 527-547.

Atıf Bilgileri


yıldırım, yusuf. "EMR-İ İLÂHÎ VE HÜCCET-İ İLÂHÎ (ŞEMSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/emr-i-ilahi-ve-huccet-i-ilahi-semsi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
2 SÜLEYMÂNİYYE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
3 İBRET-NÜMÂ (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
4 MEVLİD (ŞEMSÎ) ŞEMSÎ, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
5 GÜLŞEN-ÂBÂD (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
6 HEŞT BİHİŞT (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Duygu KAYALIK ŞAHİN
Görüntüle
7 MİR'ÂTÜ'L-AHLÂK (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Prof. Dr. Ahat Üstüner
Görüntüle
8 MENÂKIB-I İMÂM-I A‘ZAM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. okan doğan
Görüntüle
9 ŞERH-İ GAZELİYYÂT-I SULTÂN MURÂD-I SÂLİS (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. UĞUR ÖZTÜRK
Görüntüle
10 TERCEME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
11 MENÂKIB-I ÇEHÂR-YÂR-İ GÜZÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
12 İRŞÂDÜ'L-AVÂM (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Dr. Öğr. Üyesi Ayşe PARLAKKILIÇ MUCAN
Görüntüle
13 UMDETÜ'L-HUCCÂC (ŞEMSEDDİN SİVÂSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. Fatih Ramazan Süer
Görüntüle
14 MENÂZİLÜ'L-ÂRİFÎN (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî Doç. Dr. yusuf yıldırım
Görüntüle
15 DÂİRETÜ'L-USÛL (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Dr. Fatih Çınar
Görüntüle
16 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
17 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
18 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
19 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
20 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
21 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
22 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
23 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
25 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle