- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mehmet Celal - Madde Yazarı: Doç. Dr. Şeyma Büyükkavas Kuran
- Eser Yazılış Tarihi:1893
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:26/05/2022
ELVÂH-I MA'SÛMÂNE VE MAKÂLÂT-I EDEBİYYE (MEHMET CELAL)
tasvir, küçük hikâye, tenkitMehmet Celal (d. 1867 - ö. 25 Ocak 1912)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mehmet Celâl (d. 1867- ö. 1912)'in kısa şairane tasvirler, küçük hikâyeler ve deneme niteliğindeki edebî eleştirilerden oluşan mensur bir eseri. Eser, 171 sayfadan oluşur. Sayfa aralarında anlatılan konuyla ilgili olarak hayattaki masumane tabloları içeren ve daha çok anne ve çocuk figürleri içeren 11 resim yer alır. Vecdi, Mektup I, Mektup II, Mektup III, Divanlar, Şeyh Galib, Fende Edebiyat başlıklı bölümler deneme niteliğinde kısa edebî yazılardır.
Eserdeki diğer metinler; hayattaki masum tablolara özellikle çocuk ve kadınlara şairane bakışın tasvir ve tespitleridir. ‘Vecdi’de yazar, şiirle ilgili düşüncelerini açıklar ve şair, Vecdi’nin beğendiği şiirleri hakkında değerlendirmeler yapar. ‘Mektup I’de tarihî eserlere verilmesi gereken değer farklı örneklerle anlatılır ve dünyanın gidişatından haberdar olmak için eski eserlere bakmak gerektiği savunulur. ‘Mektup II’de ‘yazı yazmak’ meselesi ele alınır; şiir, nesir, vezin, kafiye, ilham, fikir, üslûp gibi konulara yer verilir. Mektup III’de şiirin konusu olabilecek tabiat manzaraları sayılır. ‘Şeyh Galib’, Mehmet Celâl’in Hüsn ü Aşk üzerine bir değerlendirmesidir. ‘Divanlar’, şair nedir, şiir nedir sorularına cevap aramakla başlar, divan şairlerinden alınan beyitler üzerine yazarın yorumlarıyla devam eder. 'Fende Edebiyat’ başlıklı yazıda edebiyatta fennin gerekli olduğu iddiasından hareketle fende de edebiyatın olması gerektiği savunulur. Bilimsel konuların açıklanmasında kullanılan dilin önemine işaret edilir.
Eserdeki diğer metinler kısa tasvir ve hikâyelerden oluşur. Mehmet Celâl’in masumane tablolarında özellikle küçük sevimli çocuklar, yetim yavrular, genç anneler, eşler, sevdalı saf genç kızlar yer alır. Öksüz kalan çocuklara ya da sarhoş eşinden eziyet gören genç annelere karşı merhametle, şefkatle bakan bir gözün anlattıkları metinleri oluşturur. Tabiat ve özellikle tablo gibi köy tasvirleri dikkat çeker. Çocuk, insan ve tabiat sevgisinin yanı sıra ailenin çocuğun terbiyesindeki yeri, içkinin aile hayatına verdiği zararlar, Ramazan ayına dair izlenimler, yetim ya da öksüz kalan çocukların hali gibi konular da işlenir.
Yazarın biyografisi için bk. "Mehmet Celâl". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmet-celal
Eserden Örnekler
“Çocuk” Şatobiryan “Kederinizi dağıtmak isterseniz uykuya dalmış bir çocuğun haline bakınız!” diyor. Diğer bir şâir de “bir çocuk o ma’sumâne haliyle odamın kapısından içeri girerken düşünülmesi lazım gelen her bir şeyi unuturum!” diye hissiyatını tercüme ediyor. Çocuk sonradan insan olacak bir melektir. Bu meleği herkes sever. Çocuk gözlerini kapayıp da hab-ı sâfa-pervere daldığı vakit uyku meleklerinin gözlerinin üzerine bir perde-i zerrîn çekmesi dudaklarının üstüne çocuklardan başka kimsede görülmesi kabil olmayan ma’sumâne bir tebessüm vaz’ eylemesi ne kadar hoştur! Güneş münevverdir: Cihanımızı gark-ı nur eyler. Kamer, şua’larıyla şâirleri çıldırtacak derecede güzel bir mehtap teşkil eder. Ufukta uçan ebr-i zerrîn, fikr-i şâirâneye malik olanların hoşuna gider. Deniz hurşidin envarıyla bir ayine-i mücella haline girer, ekseriyetle köpürür, sahildeki taşlara beyaz çiçeklerini saçar, kuş kanadı kadar bir yelken ufka doğru uçar. İlkbahar, rengârenk şukûfeleriyle arz-ı letâfet eyler, bülbül hazîn hazîn bağırır. Bir cuybârın berrak mevceleri taşların arasından inerek çimenleri terâvet-yâb eder. Güneş, kamer, yıldızlar, bulutlar, mehtab, deniz, ufuk, bahar, çiçekler, bülbül, cuybâr hepsi şâirâne, hepsi güzeldir. Ben bu letâfet-i nâ-mütenâhînin üzerine bir letâfet-i bî-payan daha ilave ederek bunların hepsini melek çehreli bir çocuğun yürümek için ilk adımını atarken kesb ettiği vaziyet-i ma’sumâneye feda ederim!.. (Büyükkavas Kuran 2016: 5)
“Şeyh Gâlib” Osmanlı şâirleri içinde pek büyük bir mevki ihrâz eyleyen Şeyh Gâlib’in bedâyi-i edebîyesini tedkîk edenler bu şâir-i âlî-nazarın şâ’şâ’-i hayâl, nezâhet-i tasvir, ulviyet-i efkâr, ahenk-i ifâde gibi her biri bir edîb için sermâye-i mebâhât olan meziyât-i celîleyi haiz ve Nef’î, Nedim, Fuzûlî misullu fıtratın nadiren yetiştirdiği a’zâm arasında nâm-ı fazîlet-i ittisâmının yâd olunmasının ca’iz olduğunu teslim ederler. Divan-ı belâgat ünvânı şuarâ-yı kudemânın yed-i ihtirâmında tutulduğu gibi, Fuzûlî’nin “Leylâ ve Mecnûn” u, Nabî’nin “Hayrâbâd”ı yolunda yazdığı “Hüsn ü Aşk” bugün garbın hezâîn-i irfânını, şarkın bedâyi-i edebîyesiyle mezceden âsâr-ı edebîyemizin pek çoğuna gıbta-bahş olabilir. Bununla beraber, “Hüsn ü Aşk”ın hâvî olduğu ebyât bazı tasvirât-ı garîbeden pek de hâlî değildir. Bu tasvirâtın Şeyhin bulunduğu zamanın terakkîyât-ı edebîyesine atfolunması muvafık-ı insâf olur (Büyükkavas Kuran 2016: 53).
Kaynakça
Andı, M. Fatih (1995). Ara Nesil Şairi Mehmet Celâl Hayatı, Görüşleri, Şiirleri. İstanbul: Alfa Yay.
Büyükkavas Kuran, Şeyma (2016). Elvah-ı Ma’sûmâne ve Makalatı Edebiyye, Samsun: Erol Ofset Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | OSMANLI EDEBİYÂTI NUMÛNELERİ (CELÂL) | Mehmed Celâl | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
2 | ADADA SÖYLEDİKLERİM (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Diğer Mehmet Ufuk Demir |
Görüntüle | ||
3 | AK SAÇLAR (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
4 | ÂSÂR-I CELÂL (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
5 | BÎ-VEFÂ (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
6 | BİR KADININ HAYÂTI (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
7 | BİR PEDERİN SERGÜZEŞTİ (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
8 | CEMÎLE (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
9 | ÇELEBİ SULTÂN MEHMED YÂHUD MÜCEDDİD-İ DEVLET (MEHMET CELÂL) | Mehmet Celal | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
10 | DÂMEN-ÂLÛDE (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
11 | DEHŞET YÂHUD ÜÇ MEZÂR (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
12 | ELVAH-I SEVDA (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Prof. Dr. Yılmaz Daşcıoğlu |
Görüntüle | ||
13 | ELVÂH-I ŞÂ'İRÂNE (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
14 | FÂTİH SULTÂN MEHMED-İ SÂNÎ YÂHUD İSTANBUL FETHİ (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
15 | GAZELLERİM (MEHMET CELAL) | Mehmet Celal | Öğretmen Emre Şengül |
Görüntüle | ||
16 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
17 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
18 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
19 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
20 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
21 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
22 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
23 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
24 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
25 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |