- Yazar Biyografisi (TEİS)
Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî - Madde Yazarı: Dr. Büşra Sıdıka Kaya
- Eser Yazılış Tarihi:12 Recep 812/20 Kasım 1409
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:20/08/2022
EL-MU'AŞŞERÂTÜ'S-SİHRİYYE Fİ’L-EBYÂTİ’L-FİKRİYYE (BAHÂ)
Arapça-Türkçe-Farsça manzum sözlükBahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî (d. ? - ö. 827/1423-24’den sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Bahâeddîn ibn Abdurrahmân Magalkarâvî’nin kaleme aldığı muhtasar eser. Arapça-Türkçe ve Farsça lügat ve vezin ilmine dair manzum bir risaledir. Müellif tuhfe yazım geleneğine uygun olarak yazdığı metnin yedi sayfalık mensur girişinde, hamdele ve salveleden sonra sebeb-i telif, yazım tarihi, muhtevası ve ismi hakkında bilgi verilmiştir. Müellif, eserini uzun süredir lügat ve vezin ilminde edip, şair ve ehibbanın kendisine sordukları soruları cevaplamak üzere muhtasar bir metin hâlinde kaleme aldığını yazmıştır. 15 Muharrem 812 Perşembe günü (30 Mayıs 1409) yazmaya başladığını ve 12 Recep 812/20 Kasım 1409 tarihinde tamamladığını belirttiği risaleye el-Mu'aşşerâtü’s-Sihriyye fi’l-Ebyâti’l-Fikriyye ismini verdiğini kaydetmiştir. Bu bilgiler, Atabey Kılıç’ın Anadolu sahasında ilk Türkçe-Arapça-Farsça sözlüğün aynı müellife ait U'cûbetü’l-Garâib fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâib isimli eseri olduğu bilgisini yeniden gözden geçirmeyi gerekli kılmaktadır.
Eserinin üç yüz beyitten oluştuğunu belirten Magalkarâvî, bu üç yüz beyti otuz kıt'a halinde ve her kıt'ayı ayrı bir bahir olarak başlıklara ayırmaktadır. Müellif her bahrin kenarına bu bahrin vezinlerini de kaydetmiştir. Eserin yazma nüshası Ankara Milli Kütüphane, Adnan Ötüken Koleksiyonu, 06 Hk 238/1 numarada yer almakla birlikte iç kapağında Arap harfleriyle Lügatü Mu'aşşerâti’l-Fikriyye fi’l-Ebyâti’s-Fikriyye ismi ve 08/01/1947 tarihine ait diğer bir kayıtta ise Latin harfleriyle Malkarâvî, Muaşşerât el-Suhriyye fi’l-Ebyât el-Fikriyye ismi kayıtlıdır. Milli Kütüphane’de yer alan bu nüshanın el-Mu'aşşerâtü’s-Sıhriyye bölümünün devamında bir sayfa girişten sonra yirmi dört kıt'a halinde verilen ve her kıt'ası beş beyitten oluşan el-Muhammediye isimli lügatı ile ardından yirmi dört kıt'a halinde U'cûbetü’l-Garâib fî Nazmi’l-Cevâhiri’l-Acâ'ib isimli lügati ayrı metinler hâlinde bir arada yer almaktadır. Yazar her üç eserinde de kıt'a başlıklarını kırmızı mürekkeple ve her kıt'anın hangi bahirde olduğunu belirterek kaydetmiştir. Milli Kütüphane'de yer alan nüshadan anlaşıldığı üzere el-Mu'aşşerâtü’s-Sihriyye ile el-Muhammediye birbirinden ayrı eserler olarak kaleme alınmıştır.
Risale üzerine müstakil olarak yapılmış herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Ahmet İhsan Dündar (2017), Osmanlı dönemi Arapça-Türkçe Sözlükleri hakkında hazırladığı doktora tezinde bu eser hakkında da bilgi vermiştir.
Müellifin biyografisi için bk. “Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkarâvî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/baha-bahaeddin-ibn-abdurrahmani
Kaynakça
Arslan, Mustafa (2013). Bahâüddin-i Magalkarâvî, U'cûbetü’l-Garâyib, Arapça-Farsça-Türkçe Manzum Sözlük. Ankara: Grafiker Yay.
Doğan Averbek, Güler (2018). “Dillerinden Biri Türkçe Olan Manzum Sözlükler Üzerine Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, (21): 85-114.
Dündar, Ahmet İhsan (2017). Osmanlı Dönemi Arapça-Türkçe Sözlükleri Mehmed b. Mustafa el-Vânî ve Terceme-i Sıhaâh-ı Cevherî Adlı Eseri. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Kılıç, Atabey (2006). “Klasik Türk Edebiyatında Manzum Sözlük Yazma Geleneği ve Türkçe-Arapça Sözlüklerimizden Sübha-i Sıbyan”. Erciyes Üniverstiesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (1): 65-77.
Magalkarâvî, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân (821/1418). El-Mu'aşşerâtü’s-Sıhriyye fi'l-Ebyâti’l-Fikriyye. Ankara Milli Kütüphane. Adnan Ötüken Koleksiyonu. Nu. 06 Hk. 238/1.
Öz, Yusuf (2010). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler. Ankara: TDK Yay.
Yurtseven, Necmettin (2003). Türk Edebiyatında Arapça-Türkçe Manzum Lügatler ve Sünbülzâde Vehbî’nin Nuhbe’si. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) | Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî | Prof. Dr. Mustafa Arslan |
Görüntüle | ||
2 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
4 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
5 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
11 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |