EL-KASÎDETÜ'T-TANTARÂNİYYE TERCÜMESİ (KEMALPAŞA-ZÂDE)
şiir tercümesi
İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde (d. ?/1469 - ö. ?/1534)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kemalpaşa-zâde'nin, Muînüddin et-Tantarânî’nin (ö. 1092) Nizâmülmülk (ö. 1092) için yazmış olduğu 35 beyitlik el-Kasîdetü’ṭ-Tantarâniyye’sinin manzum tercümesi. Bağdat’ta bulunan Nizâmülmülk Medresesi’nde müderris olan müellif, himayesinde bulunduğu Nizâmülmülk için mezkur kasideyi yazmıştır. Ancak manzumedeki abartılı övgü ve ifadelerden dolayı kasidenin Hz. Peygamber için yazılmış olduğu düşünülmüş, Hz. Peygamber’e yazılmış kasidelerin toplandığı pek çok matbu ve yazma mecmuaya bu kaside de dahil edilmiştir (Saraç 2021: 35).

Oldukça ilgi gören kasideye Arapça ve Farsça birçok şerh yazılmıştır. Kemalpaşa-zâde de Farsça bir şerh yazdığı kasideyi, manzum olarak Türkçeye de tercüme etmiştir. Yapısı itibariyle çeviriyi orijinal olarak niteleyen Yekta Saraç, kasidenin mana bütünlüğünü ve iç düzenini takip ederek Kemalpaşa-zâde’nin kasideyi iki beyitlik nazımlarla Türkçeye çevirdiğini; böylece 35 nazımdan oluşan bir manzume oluşturduğunu, bunun da klasik şiirde pek rastlanmayan orijinal bir durum olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca Saraç, Tantarânî’nin kasidesi ile karşılaştırıldığında Kemalpaşa-zâde’nin tercümesinde manaya zenginlik kazandırarak beyitleri bir nevi şerh ettiğini, bu sebeple çevirinin bazı nüshalarda şerh olarak nitelendirildiğini bildirmektedir. Kemalpaşa-zâde esasında bu manzumeyi Sultan için yazmıştır. Ancak bunu alışılagelen şekilde değil de Tantarânî gibi farklı bir şekil ve üslupla yapmayı tercih etmiştir. Kütüphanelerde bulunan nüshalarının çokluğu tercümenin oldukça beğenildiğinin bir göstergesidir (Saraç 2021: 36-37).

Eserin tespit edilen 6 nüshası mevcuttur. Yekta Saraç manzumeyi, Kemalpaşa-zâde’nin Dîvân’ı ve diğer şiirleriyle birlikte neşretmiştir (2021).

Şairin biyografisi için bk. "İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibn-kemal 

Eserden Örnekler


İy meh-i nâ-mihrbân âvâre kıldun gönlümi
Hecr ile bî-sabr idüp bî-çâre kıldun gönlümi
Fürkatün sahrâlarında dem-be-dem Mecnun bigi
‘Aklumı zâ’il kılup gam-hâre kıldun gönlümi

İy boyı ok bigi mevzûn kaddümi yâ eyledün
Kirpügün hecriyle beni bî-ser ü pâ eyledün
Sen nigârâ hâtırun hoş tut ki ‘ışkunda benüm
Cümle-i eşgâlden gönlüm tesellâ eyledün

İyi güzel yüzlü habîbüm kim yüzündür hâldâr
Çâk çâk itdi yaşum seyli yüzümi hâk-vâr
Fürkatünden oldı gözüm yaşı eşk-bâr
Belki her bir çeşmüm oldı ‘ayn-i bahr-i bî-kenâr

Nice bir içüresin ‘uşşâkuna hûn-ı ciger
Nice bir derd-i dil ile kılasın zîr ü zeber
Nice bir sâkunda koyup sen huliyy-i sîm ü zer
İdesin halhâl bigi ‘âşıklarun bî-pâ vü ser

Gönlümi mahmûr iden ‘ışkun şerâbı şevkidür
Cânumı hayrân iden la’lün zülâli şevkidür
Sun lebün câmın ki oldur çeşme-i âb-ı hayât
Cür’asınun teşnesi ehl-i mahabbat cavkıdur

Zâhir oldı çün cemâlün nûrı iy hurşîd-rû
Cân u dilden cümle ‘uşşâk eylediler ârzû
Derdmendün bûse-i ruhsârun eyler cüst u cû
Kıl’atâ kim rûy-ı hûba yaraşur hulk-ı nîgû

İy gözi âhû-yi Çin reftâruna irmek rimâh
Ağzunun yarından özge câna yokdur rûh-ı râh
İy yüzi nûr-ı sabâh u tal’atı şems-i revâh
Şâm-ı zülfün tâ’ir-i ervâha olmışdur merâh

Dil-rübâlar vasfını ko eyle medhin ihtiyâr
Şol güzîde hazretün kim devletidür pâydâr
Sadr-ı ‘âlî sâhib-i cûd u büzurg-i nâmdâr
Kim şi’âr-ı kadrine konmaz gubâr-ı neng-i ‘âr

Seyyid-i rûşen-nihâd u fahr-i sâdât-i bilâd
Nâsır-u ehl-i salâh u kâhir-i ehl-i fesâd
Maslahat vaktinde rây-ı pîşvâsı pür-savâb
Memleket zabtında fikr-i reh-nümâsı pür-sedâd

Âsmândan yire yağmur yağmaz ise gam degül
‘Âleme yiter ‘âtâsı yalunuz âdem degül
Bir mürüvvet kânıdur kim dest-i gevher-pâşınun
Bahşişi katında deryâ katre-i şeb-nem degül

Düşmenün rağmına dâ’îm devletün bâkî ola
‘Îş u nûşun meclisinde ay u gün sâkî ola
Gündüzün ‘îd-i sa’âdet-bahş gicen kadr olup
Lutf-ı Yezdân ‘azze şânuh hâfız u vâfî ola (Saraç 2021: 99-104)

Kaynakça


Saraç, M.A. Yekta (2021). Kemâl Paşazâde: Dîvân ve Diğer Şiirler. Ankara: TDK Yay.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Eren, Hulusi. "EL-KASÎDETÜ'T-TANTARÂNİYYE TERCÜMESİ (KEMALPAŞA-ZÂDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/el-kasidetu-t-tantaraniyye-tercumesi-kemalpasa-zade. [Erişim Tarihi: 08 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMÂN (İBN KEMÂL) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Öğr. Üyesi Emel NALÇACIGİL ÇOPUR
Görüntüle
2 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (İBN KEMÂL) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Prof. Dr. Melike Gökcan
Görüntüle
3 DÎVÂN (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) Kemâl Paşa-zâde, İbn Kemâl Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ
Görüntüle
4 KAFİYE RİSÂLESİ (KEMALPAŞA-ZÂDE) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ
Görüntüle
5 USÛL-NÂME (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
6 KASÎDETÜ'L-BÜRDE TERCÜMESİ (İBN KEMÂL) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
7 RÜCÛ’U’Ş-ŞEYH İLÂ SIBÂH Fİ’L-KUVVETİ ‘ALE’L-BÂH TERCÜMESİ (KEMÂL PAŞA-ZÂDE ) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
8 EN-NÜCÛMÜ'Z-ZAHÎRE TERCÜMESİ (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
9 ŞERHU'L-KASÎDETİ'L-HAMRİYYE (İBN KEMÂL) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE
Görüntüle
10 NİGÂRİSTÂN (İBN KEMÂL) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
11 DEKÂİKU’L-HAKÂİK (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı
Görüntüle
12 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
13 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
14 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
15 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
16 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
17 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
18 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
20 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
21 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle