- Yazar Biyografisi (TEİS)
İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:09/03/2022
EL-KASÎDETÜ'T-TANTARÂNİYYE TERCÜMESİ (KEMALPAŞA-ZÂDE)
şiir tercümesiİbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde (d. ?/1469 - ö. ?/1534)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kemalpaşa-zâde'nin, Muînüddin et-Tantarânî’nin (ö. 1092) Nizâmülmülk (ö. 1092) için yazmış olduğu 35 beyitlik el-Kasîdetü’ṭ-Tantarâniyye’sinin manzum tercümesi. Bağdat’ta bulunan Nizâmülmülk Medresesi’nde müderris olan müellif, himayesinde bulunduğu Nizâmülmülk için mezkur kasideyi yazmıştır. Ancak manzumedeki abartılı övgü ve ifadelerden dolayı kasidenin Hz. Peygamber için yazılmış olduğu düşünülmüş, Hz. Peygamber’e yazılmış kasidelerin toplandığı pek çok matbu ve yazma mecmuaya bu kaside de dahil edilmiştir (Saraç 2021: 35).
Oldukça ilgi gören kasideye Arapça ve Farsça birçok şerh yazılmıştır. Kemalpaşa-zâde de Farsça bir şerh yazdığı kasideyi, manzum olarak Türkçeye de tercüme etmiştir. Yapısı itibariyle çeviriyi orijinal olarak niteleyen Yekta Saraç, kasidenin mana bütünlüğünü ve iç düzenini takip ederek Kemalpaşa-zâde’nin kasideyi iki beyitlik nazımlarla Türkçeye çevirdiğini; böylece 35 nazımdan oluşan bir manzume oluşturduğunu, bunun da klasik şiirde pek rastlanmayan orijinal bir durum olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca Saraç, Tantarânî’nin kasidesi ile karşılaştırıldığında Kemalpaşa-zâde’nin tercümesinde manaya zenginlik kazandırarak beyitleri bir nevi şerh ettiğini, bu sebeple çevirinin bazı nüshalarda şerh olarak nitelendirildiğini bildirmektedir. Kemalpaşa-zâde esasında bu manzumeyi Sultan için yazmıştır. Ancak bunu alışılagelen şekilde değil de Tantarânî gibi farklı bir şekil ve üslupla yapmayı tercih etmiştir. Kütüphanelerde bulunan nüshalarının çokluğu tercümenin oldukça beğenildiğinin bir göstergesidir (Saraç 2021: 36-37).
Eserin tespit edilen 6 nüshası mevcuttur. Yekta Saraç manzumeyi, Kemalpaşa-zâde’nin Dîvân’ı ve diğer şiirleriyle birlikte neşretmiştir (2021).
Şairin biyografisi için bk. "İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibn-kemal
Eserden Örnekler
İy meh-i nâ-mihrbân âvâre kıldun gönlümi
Hecr ile bî-sabr idüp bî-çâre kıldun gönlümi
Fürkatün sahrâlarında dem-be-dem Mecnun bigi
‘Aklumı zâ’il kılup gam-hâre kıldun gönlümi
İy boyı ok bigi mevzûn kaddümi yâ eyledün
Kirpügün hecriyle beni bî-ser ü pâ eyledün
Sen nigârâ hâtırun hoş tut ki ‘ışkunda benüm
Cümle-i eşgâlden gönlüm tesellâ eyledün
İyi güzel yüzlü habîbüm kim yüzündür hâldâr
Çâk çâk itdi yaşum seyli yüzümi hâk-vâr
Fürkatünden oldı gözüm yaşı eşk-bâr
Belki her bir çeşmüm oldı ‘ayn-i bahr-i bî-kenâr
Nice bir içüresin ‘uşşâkuna hûn-ı ciger
Nice bir derd-i dil ile kılasın zîr ü zeber
Nice bir sâkunda koyup sen huliyy-i sîm ü zer
İdesin halhâl bigi ‘âşıklarun bî-pâ vü ser
Gönlümi mahmûr iden ‘ışkun şerâbı şevkidür
Cânumı hayrân iden la’lün zülâli şevkidür
Sun lebün câmın ki oldur çeşme-i âb-ı hayât
Cür’asınun teşnesi ehl-i mahabbat cavkıdur
Zâhir oldı çün cemâlün nûrı iy hurşîd-rû
Cân u dilden cümle ‘uşşâk eylediler ârzû
Derdmendün bûse-i ruhsârun eyler cüst u cû
Kıl’atâ kim rûy-ı hûba yaraşur hulk-ı nîgû
İy gözi âhû-yi Çin reftâruna irmek rimâh
Ağzunun yarından özge câna yokdur rûh-ı râh
İy yüzi nûr-ı sabâh u tal’atı şems-i revâh
Şâm-ı zülfün tâ’ir-i ervâha olmışdur merâh
…
Dil-rübâlar vasfını ko eyle medhin ihtiyâr
Şol güzîde hazretün kim devletidür pâydâr
Sadr-ı ‘âlî sâhib-i cûd u büzurg-i nâmdâr
Kim şi’âr-ı kadrine konmaz gubâr-ı neng-i ‘âr
Seyyid-i rûşen-nihâd u fahr-i sâdât-i bilâd
Nâsır-u ehl-i salâh u kâhir-i ehl-i fesâd
Maslahat vaktinde rây-ı pîşvâsı pür-savâb
Memleket zabtında fikr-i reh-nümâsı pür-sedâd
…
Âsmândan yire yağmur yağmaz ise gam degül
‘Âleme yiter ‘âtâsı yalunuz âdem degül
Bir mürüvvet kânıdur kim dest-i gevher-pâşınun
Bahşişi katında deryâ katre-i şeb-nem degül
Düşmenün rağmına dâ’îm devletün bâkî ola
‘Îş u nûşun meclisinde ay u gün sâkî ola
Gündüzün ‘îd-i sa’âdet-bahş gicen kadr olup
Lutf-ı Yezdân ‘azze şânuh hâfız u vâfî ola (Saraç 2021: 99-104)
Kaynakça
Saraç, M.A. Yekta (2021). Kemâl Paşazâde: Dîvân ve Diğer Şiirler. Ankara: TDK Yay.
Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TEVÂRÎH-İ ÂL-İ OSMÂN (İBN KEMÂL) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Emel NALÇACIGİL ÇOPUR |
Görüntüle | ||
2 | YÛSUF U ZÜLEYHÂ (İBN KEMÂL) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Prof. Dr. Melike Gökcan |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) | Kemâl Paşa-zâde, İbn Kemâl | Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ |
Görüntüle | ||
4 | KAFİYE RİSÂLESİ (KEMALPAŞA-ZÂDE) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Prof. Dr. M. A. Yekta SARAÇ |
Görüntüle | ||
5 | USÛL-NÂME (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
6 | KASÎDETÜ'L-BÜRDE TERCÜMESİ (İBN KEMÂL) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
7 | RÜCÛ’U’Ş-ŞEYH İLÂ SIBÂH Fİ’L-KUVVETİ ‘ALE’L-BÂH TERCÜMESİ (KEMÂL PAŞA-ZÂDE ) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
8 | EN-NÜCÛMÜ'Z-ZAHÎRE TERCÜMESİ (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Bilal Güzel |
Görüntüle | ||
9 | ŞERHU'L-KASÎDETİ'L-HAMRİYYE (İBN KEMÂL) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE |
Görüntüle | ||
10 | NİGÂRİSTÂN (İBN KEMÂL) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
11 | DEKÂİKU’L-HAKÂİK (KEMÂL PAŞA-ZÂDE) | İbn Kemâl, Kemâlpaşa-zâde | Dr. Öğr. Üyesi Ramazan Bardakçı |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
13 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
14 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
15 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
16 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
17 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
18 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
21 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |