Gülşenî şeyhi Hasan Sezâî’nin “Âdem hemîn bu bezm-i dilârâya bir gelir / Sırr-ı cemâl-i yâri temâşâya bir gelir” matlalı gazeline, Harîrîzâde Mehmed Kemâleddin Efendi tarafından yazılan şerh. Harîrîzâde bu şerhine, besmele, hamdele ve salvele ile başlamıştır. Akabinde ise sebeb-i telifini izah etmiştir. Buradaki ifadelere göre Şuayb Şerefeddin Efendi, Harîrîzâde’den, Hasan Sezâî’nin mebde ve me’âd yoluna irşad etme maksadı ile yazdığı gazelinin şerhini talep etmiştir. Harîrîzâde de bu talep üzerine şerhini kaleme almıştır. Bu şerhin adına da el-İmdâd fi’l-Mebde’ ve’l-Me’âd başlığını vermiştir (Şimşek 2020: 523).

Harîrîzâde’nin şerhini yaptığı söz konusu gazel, yedi beyitten müteşekkildir. İlk beytin şerhi gerçekleştirilirken insanın yaratılış seyri ve cemâl kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci beytin şerhinde, insanın bu âleme geliş serüveni sırasıyla anlatılmış; üçüncü beytin şerhinde “taayyün” kavramının tanımı yapılmıştır. Dördüncü beytin şerhinde yine yaratılış serüveni üzerinde durularak insanın, İlâhî emrin nüzûlünün sonu ve Rahmânî nefesin eseri olduğu belirtilmiştir. Beşinci beytin şerhinde insanın rûhânî seyri konusuna temas edilmiştir. Altıncı beytin şerhine geçildiğinde ise bu beytin beşinci beyti teyit eder mahiyette olduğuna dair deliller ortaya konulmuştur. Mahlasın zikredildiği yedinci beytin şerhinde ise nefsini tanıyan kimselerin Allah’ı tanıyacakları konusu üzerinde durularak şerh hitama erdirilmiştir (Şimşek 2020: 524-529).

el-İmdâd fi’l-Mebde ve’l-Me’âd adlı şerhin, yapılan taramalar sonucunda tespit edilebilen 5 nüshası mevcuttur (Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu No: 1792/13, vr. 227-232; Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi No: 2906, 5 vr; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphanesi, Osman Ergin Yazmaları No: 1622/5, vr. 73b-76b; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphanesi, Osman Ergin Yazmaları No: 1623/12, vr. 53a-57a; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 263, vr. 52b-55b). Selami Şimşek, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi nüshasından hareketle Harîrîzâde’nin şerhini yeni Türk harflerine aktarmıştır (Şimşek 2020).

Müellifin biyografisi için bk. “Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-kemaleddin-haririzade