EDİRNE ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ BEY)
şehrengîz
Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde (d. ?/? - ö. 990/1582)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Taşlıcalı Yahya Bey tarafından Edirne şehri için yazılan şehrengiz. 215 beyitten oluşan metin mesnevi nazım şekli ile kaleme alınmıştır. Aruzun mefâîlün/mefâîlün/feûlun kalıbıyla yazılan şehrengizin ilk 11 beyti giriş mahiyetinde olup bu bölümün peşinden 34 beyitlik bir münâcât kısmı yer almaktadır. Bir güzele âşık olduğunu anlattığı 13 beyitlik bölümden sonra Edirne şehrinin tasviri yer almaktadır. Silahdâroğlu Mehemmed, Ali, İbrahim, Ahmed, Memi Şâh, Mehemmed, Yağcı-zâde Memî, Hâfız İsmail, ismi verilmeyen bıçakçılık ile meşgul bir güzel, Husrev, ismi verilmeyen bir güzel, yine ismi verilmeyen zalimliği meşhur bir güzel ve Rumoğlu adlı bir güzel olmak üzere eserde toplam 13 güzel yer almaktadır. Yahya Bey’in İstanbul Şehr-engîzi'nden farklı olarak bu güzeller için tanıtıcı başlıklar kullanılmamıştır, bunun yerine Ve le-hu ibaresi tercih edilmiştir. Bu güzellerden sonra şehrengizlerde bir gelenek olarak sonda güzel için yapılan bir açıklama yer almaktadır.

Güzellerin ele alındığı beyitlerin sayısı bazı şehrengiz şairleri tarafından açıkça belirtilmiştir. Yahya Bey de her güzeli beşer beyit ile övdüğünü ve bu beş beyti oluşturan mısraların da dua eden iki ele benzediğini söyler. Şehr-engîz'in son bölümünü oluşturan 14 beyitlik "Âhir-i şehr-engîz" kısmında ise Yahya Bey, bu şehrengizinin bir benzerinin olmadığını söyler ve Mesihî’nin sözlerinin canı olmadığını belirterek kendi eserini ondan üstün tutar. Güzellerin kadrini bilenlere ve yolunda can veren sadıklara dua ederek şehrengizi sonlandırır.

Tek nüshası tespit edilen şehrengiz, Mehmed Çavuşoğlu tarafından Yahyâ Bey Dîvânı'nın içinde yayınlanmıştır (Çavuşoğlu 1977: 227-243).

Şairin hayatı için bk. "Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yahya-bey-dukaginzade 

Eserden Örnekler


[...]

Zebân-i kıssa-perdâz-ı ma‘ânî

Bu resme kıldı bu şîrîn makâli


Ki cümle kâ’inât içinde asla

Bulınmaz Edrine şehrine hem-tâ


Erenler yiri arslanlar yatağı

Kadîmî şehr gâzîler ocağı


Hisârınun yoğ imiş misli ammâ

Yıkılmış kalb-i ‘âşık gibi gûyâ


Bu şehre cân gözini eyle nâzır

Neye baksan olur ‘ışk anda zâhir


Cünûnına anun kılmağa tedbîr

Meric ü Tunca urmış iki zencîr

[…]

Velehu

Biri Rûm oğlıdur zîbâ sanemdür

Cihân deyrinde bir ra‘nâ sanemdür


Başına gök sarınmış ol kamer-fer

Gök altında cebîni mâha benzer


Dirîğâ zulmet-i küfr içre her gâh

Karanulukda [durur] nitekim mâh


Harâmî çeşmi eyler günde bin kan

Mesîhâdan utanmaz mı o fettân


Sevüp ol nâzenîni bî-nazîri

Müselmânlık anun olmış esîri  (Çavuşoğlu 1977: 232, 236).

Kaynakça


Çavuşoğlu, Mehmed (1977). Yahyâ Bey, Dîvan. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yay.

Levend, Agâh Sırrı (1958). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü Yay.

Tığlı, Fatih (2020). Türk Edebiyatında Şehrengizler. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Tığlı, Fatih. "EDİRNE ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ BEY)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/edirne-sehr-engizi-yahya-bey. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Tuba Durmuş
Görüntüle
2 ŞÂH U GEDÂ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Esat HARMANCI
Görüntüle
3 İSTANBUL ŞEHR-ENGÎZİ (YAHYÂ) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı
Görüntüle
4 GENCÎNE-İ RÂZ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
5 YÛSUF U ZELÎHÂ (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Melike Gökcan
Görüntüle
6 KİTÂB-I USÛL (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
7 GÜLŞEN-İ ENVÂR (YAHYÂ BEY) Yahyâ Bey, Taşlıcalı, Dukagin-zâde Prof. Dr. Bekir Çınar
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle