Abdülganî Seniy Yurtman’ın edebiyat ve toplum ilişkisini değerlendirdiği, edebiyatın tanımını, konularını ve lisana etkilerini açıkladığı araştırma-inceleme türündeki eseri. On beş sayfadan oluşan eserin ilk sayfası “A. Seniy”, ikinci sayfası “Abdülganî Seniy” imzalarını taşımaktadır. Her ilim gibi edebiyatın tanımının da öncelikle tarihini açıklamakla mümkün olduğunu düşünen yazar, edebiyatı sırasıyla; tarih, yöntem, tarif, etimoloji, konu ve lisana etkileri açısından tanımlar. Toplumların edebî zevklerinin gelişiminde coğrafyanın etkisini vurgular; “Eskimo”, “Sudânî”, “Arap bedevîsi” örneklerinden hareketle coğrafya şartlarının edebî duyuş tarzlarını şekillendirdiğini ifade eder. Her edibin edebiyat ilmini kendi mizaç ve duygularına göre açıkladığını, bu nedenle kelimenin daima öznel bir yaklaşımla izah edildiğini vurgulayan Yurtman, muhtelif açıklamalara da başvurarak genel bir edebiyat tanımı yapmayı amaçlar. Yurtman'a göre edebiyat, "telkin-i hissiyât-ı rakîka ve fazîlet-âmizânedir." Arapça kökenli “edeb” kelimesinin ihtiva ettiği anlamdan hareketle edebiyatı “terbiye", "ahlak güzelliği", "ilmî meziyet", "kişilik yüceliği" ve vicdan temizliği" olarak tanımlar. Edebiyatın konularının “musahhih-i ahlâk” ve “mürebbî-i efkâr” olduğunu ifade etmekle birlikte, Yurtman’ın edebî konulara dair verdiği örnekler romantizmin etkisiyle Türk edebiyatının önemli temalarından biri haline gelen tabiat manzaralarından oluşur.

Yazar, hem tabiat misallerindeki izleklerle hem de her misalden sonra kullandığı “işte bu da bir şi‘rdir” ifadesiyle Recâizâde Mahmut Ekrem’in on iki tabiat levhasından oluşan “Bu da Bir Şi’r-i Muhzin-i Diğer” başlıklı manzumesine yaklaşır. 29 Kânun-ı Evvel 1310 (10 Ocak 1895) tarihli Hazîne-i Fünûn dergisinin 27. numaralı sayısında “Edebiyât” başlığıyla yayımlanmış, 1312/1897 yılında Kasbar Matbaası’nda basılmıştır.

Abdülganî Seniy Yurtman'ın biyografisi için bk. "Abdülgani Seniy Yurtman". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yurtman-abdulgani-seniy