16. asır Osmanlı âlim ve ediplerinden Münşî Mehmed Efendi’nin Türkçe mensur kırk hadis tercümesi. Kitabını yazış sebebini anlatırken kendisini “Münşî” mahlasıyla ve “fukarâ’-i ulemâdan” diye tanıtan yazarın, Akhisarlı Muhyiddîn Mehmed (ö. 1591-92) olduğu, anılan tercümesinin bir nüshasının iç kapağındaki nottan da anlaşılmaktadır.

Eserine Arapça, Farsça kelime ve tamlamaları çokça kullandığı münşice ve secili bir tarzda Allah’a hamd ve Hz. Peygamber’e dua ve selamla başlayan yazar, bunun ardından asıl konuya gelerek “Âdemoğlu ölünce üç şey dışında onun ameli kesilir: Hayrı, sevabı devamlı olan sadaka, faydalanılan ilim ve kendisine dua eden salih evlat...” mealindeki hadis gereğince herkesin elinde kuvvet ve fırsat varken, Allah’ın rızasını talep hususunda ibadetle vesile edinmesi lazım geldiğini anlatır. Kendisinin âlimlerin fakirlerinden olduğunu söyleyen Münşî, mümkün olduğu kadar öğretim, anlatma, kitap yazma hususunda kusur etmeme, her selim yaratılış ve anlayışlı zihne doğru yolu gösterme niyeti içindedir. Kimseye iyi amellerinden başka fayda verecek bir şeyin olmadığını ve ahiret seferi için çok azık tedarik etmek icap ettiğini düşünen yazar, Hz. Peygamber’in kırk hadisini Arapçadan Türkçeye çevirmeye karar verir. Böylece inanan ve Müslüman olanlara doğru yolu gösterecek; irfan sahibi insanlara hadisleri anlama konusunda yardımcı olacaktır. Mütercim, sultan ve ileri gelen devlet adamlarının bu hadislerin manalarıyla amel etmelerinden başka, büyük iyiliklere vesile olmaları niyetini taşımaktadır.

Münşî, üç kısım ve bir “hâtime”(netice)den meydana gelen eserini tamamladığında, “Dürrü’l-mendûd fi’l-haberi’l-mevrûd” adıyla isimlendirmiştir. Okuyanların sıkılmaması arzusuyla sözü uzatmayıp özlü bir anlatımı tercih ettiğini belirten mütercim, kitabından herkesin faydalanabilmesi için, alışılmadık Arapça kelimeleri ve beyitleri çok fazla kullanmadığını ifade eder. Bundan sonra Osmanlı hükümdarı Sultan II. Selim’i (ö. 1574) övmeye başlayan Münşî Mehmed Efendi, onun devrindeki fetih ve zaferlerden bahseder. Mütercim, eserinin “Kısm-ı Evvel”inde (1. Bölüm) Hz. Peygamber’in “hasâ’is”, yani Allah’ın sadece Hz. Muhammed’e lütfettiği hususiyetler ve güzel ahlâkını bildirmiş, “Kısm-ı Sânî”sinde (2. Bölüm) onun ailesi, çocuk ve torunları hakkındaki bazı hadisleri çevirmiştir. “Kısm-ı Sâlis”(3. Bölüm)de ise gaza, Allah yolunda çalışma, savaşma, inkârcı, fesatçı ve münafıklarla muharebe ve şehitliğe dair birtakım hadisleri çevirip açıklamıştır. Böylece okuyucuları İslam uğrunda mücadeleye teşvik etmeyi hedefleyen yazar, geçmiş Osmanlı sultanlarının bu yoldaki gayretlerini övgüyle anlatır. Münşî Mehmed Efendi, sadrazam Sokullu Mehmed Paşa’yı (ö. 1579) da överek onun Sigetvar Seferi esnasındaki dirayetinden bahseder. Yazar, eserinin “Hâtime” kısmında, iyi insanların başlarından geçen hadiseleri ve bazı hikâyeleri anlatarak üzgün kalbi teselli etmek ve içindeki niyeti bildirmek istemiştir. Zamane hâllerinden de şikâyet eden yazar, Hz. Peygamber’in hadislerinin manalarının unutulduğunu, ilmin derecesinin eksildiğini, cahil ve alçakların ortalığı kapladığını anlatır. Mütercim, hadisleri tercüme ettikten sonra ara sıra, onlara uygun hikâyeler anlatmış; Arapça, Farsça, Türkçe şiirlere de yer vermiştir. Eserde çoğu sahih ve hasen olan hadisler yanında bazı zayıf ve mevzu rivayetler de çevrilmiştir.

Eserin bilinen iki nüshası vardır (Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Ayasofya Nu. 3325; Topkapı Sarayı Müzesi Ktp. R. 347).

Mütercimin biyografisi için bk. "Münşî/Mehmed, Mehmed Münşî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/munsi-mehmed-mehmed-munsi-efendi