ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ)
varlık, yaratılış ve kıyamet konularına dair eser
Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed (d. 1027/1618- ö. 1105/1694)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Niyâzî-i Mısrî'nin on iki feleğin özelliklerinden ve bu feleklerden sorumlu meleklerden bahsettiği eseri. Arapça kaleme alınan risâle bu küçük risale Devre-i Arşiyye olarak da bilinmektedir.

Eser mukaddime, dört bölüm ve hatimeden oluşmaktadır. Birinci bölümde on iki feleğin özelliklerinden ve bu feleklerden sorumlu meleklerden bahsedilmektedir. İkinci bölümde yaratılış, cesetlerin haşri ve kıyamet kısaca anlatılmaktadır. Bölümün sonunda Hz. Peygamber’in bir hadisine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise mukaddemât-ı kıyâmet-i kübrâ başlığı altında Mehdi’nin gelişi, Deccâl’ın zuhuru, Hz. İsa’nın nuzûlü, Yecüc ve Mecüc’ün çıkışı, Dabbetülarz’ın çıkışı, güneşin batıdan doğuşu gibi kıyamet alametleri tevil yoluyla ele alınmaktadır. Dördüncü bölüm ise kıyâmet-i suğrâ, kıyâmet-i vustâ ve kıyâmet-i kübrâ tasnifleri eşliğinde kıyamet hakkındadır.

Eserin çok sayıda yazma nüshası vardır. Bazıları Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi ile İBB Atatürk Kitaplığı’nda mevcuttur. Gölpınarlı, ed-Devretü'l-Arşiyye'nin bir yazmasının kendisinde bulunduğunu, risâlenin 1068/1658 Zilhiccesinde telif edildiğini ve Niyâzî-i Mısrî’nin bu esere ehemmiyet verdiğini ifade etmektedir (Gölpınarlı 1972: 193). Eserin Mehmed Nurullah tarafından yapılmış Osmanlıca bir tercümesi bulunmaktadır. Mütercimi belli olmayan Türkçe bir tercümenin ilk istinsahı Muallim Vahyi Ölmez’deki nüshadan, ikinci istinsahı ise Hüsnü Uluğ’un isteği üzerine 1954 yılında Hasan Lâmiî Yener tarafından yapılmıştır (Niyâzî-i Mısrî 1954: 1-11, Dülger 1998: 13). Baha Doğramacı eserin Mekteb-i Harbiye-yi Şahane Kitabet-i Askeriye muallimi Gelibolulu Yüzbaşı Receb Ferdi bin Mehmed Ali tarafından da Türkçeye çevirisinin yapıldığını belirtmektedir (Doğramacı 1988: 89). Ancak bu esere ulaşılamamıştır. 

Müellifin biyografisi için bk. "Niyâzî-i Mısrî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazii-misri


Eserden Örnekler


Bâb-ı sânî nev’-i insaniye has olan devre-i külliyedir ki devre-i sünbüledir.

Ehl-i hakikat ittifak etmiştir ki cenâb-ı Hak dünyâyı halk edeliden beri adet-i ilahiyesi, seb’a-i seyyare nücûmundan beherinin devri bin seneye ta’lik etmek üzere câri olmuştur. Her ne zaman devr-i kamerde nihayet buldukta yine zühalden bed’eder. Her hafta cumartesinde tamam olup pazardan başladığı gibi çünkü indallah bir gün bin senedir (1954: 5).


Kaynakça


Doğramacı, Baha (1988). Niyazi-i Mısrî: Hayatı ve Eserleri. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.

Dülger, Yusuf (1998). Semâ Risâleleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Erdoğan, Kenan (hzl.) (2008). Niyâzî-i Mısrî: Hayatı, Edebî Kişiliği Eserleri ve Divanı (Tenkitli Metin). 2. Baskı. Ankara: Akçağ Yay.

Gölpınarlı, Abdulbaki (1972). Niyâzî-i Mısrî. İstanbul: Şarkiyat Mecmuası. C. 7. 183-226. 

Niyazi-i Mısri. ed-Devret el-Arşiye fi Ahkâm el-Ferşiye Tercümesi. Çeviren: Mehmed Nurullah. İstanbul: Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları. Depo BEL_Yz_K.000546297.7 NİY, 1929.

Niyazi-i Mısri. ed-Devret el-Arşiye fi Ahkam el-Ferşiye Tercümesi. İstanbul: Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları. Depo Bel_Yz_K.000546 297.7 NİY, 1954.

Atıf Bilgileri


Ülgen, Muhammed. "ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ed-devretu-l-arsiyye-misri. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYÂT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
2 MECMÛA-İ KELİMÂT-I KUDSİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ömer Aksan
Görüntüle
3 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
4 RİSÂLE-İ ES’İLE VE ECVİBE-İ MUTASAVVIFÂNE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
5 TA‘BİRÂTÜ’L-VÂKI‘AT (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
6 RİSÂLE-İ HASANEYN (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ HIZRİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
11 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 RİSÂLE Fİ-DEVERÂN-I SÛFİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
13 ŞERH-İ ESMÂU’L-HÜSNÂ (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ezrail Karakurt
Görüntüle
14 ŞERH-İ NUTK-I YÛNUS EMRE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
15 TESBİ‘-İ KASÎDE-İ BÜR’DE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
22 MECMÛ‘ATÜ’L-LETÂİF ve MATMÛRATÜ’L-ME‘ÂRİF (RUSÛHÎ) Rusûhî , Ankaravî İsmâil Dr. Ayşe Gültekin
Görüntüle
23 KİTÂB-I ŞERH-İ FUSÛSU'L-HİKEM EL-MÜSEMMÂ Bİ-KÂŞİFİ’L-ESRÂR (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
24 TARÎKATNAME (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
25 TA'BÎRNÂME (KARABAŞ VELÎ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle