Bursa Gazzî Dergâhı şeyhi Gazzîzâde Abdullatîf’in mevlit okutmanın şeref ve faziletlerini halka anlatmak için yazdığı mensur eseri. Eserde herhangi bir tertip tarzı veya bölümlendirme yapılmamıştır. Yazar, doğrudan konuya girip ilk cümlelerde bu eseri niçin yazdığını söyler. Buna göre mevlid-i şerifin faziletlerinin zamanla halk tarafından unutulduğunu, her ne kadar mevlit okunmaya devam edilse de faziletlerinin tam olarak bilinmediğini, bu yüzden de mevlit ve mevlit merasimlerine saygısızlık edildiğini, hatta bazı mutaassıpların mevlit okutmayı yasaklatmayı düşündüğünü ifade edip bu durumları gidermek için Dürretü’l-Beyzâ’yı yazdığını belirtir. Bu ifadelerden sonra da mevlit okumanın ve okutmanın faziletleri sıralanır.

Yazar, eserini oluştururken yazılı ve sözlü kaynaklardan beslenmiştir. Bu kaynaklar arasında Arapça mevlitler de bulunmaktadır. Ancak eserine bunların ismini vermemiştir. Dürretü’l-Beyzâ’da metin içinde çeşitli yerlerde İmâm Celâleddîn Süyûtî –Vesâyâ, Mevâhibü’l-Ledünniyye, Câmi’ü’s-Sagîr, İbni Cevzî Târîhi, Hâfız İbn Dihye Mevlîdi, Dede Efendi Mevlîdi gibi eserlere gönderme yapılmıştır. Bunların dışında yazar “mervidir ki, rivayet olunur ki, hikâye olunur ki” gibi ifadelerle sözlü kaynaklardan beslendiğini de göstermiştir. Düretü’l-Beyzâ, basit ve anlaşılır bir dille yazılmıştır. Kullanılan Arapça ve Farsça kelimeler dinî terminolojide yer alan halk tarafından bilinen kelimelerdir. Eserin daha anlaşır olabilmesi için çoğunlukla iktibas edilen ayet ve hadislerin anlamı verilmiştir.

Dürretü’l-Beyzâ, kültür ve edebiyatımızda önemli bir yeri olan mevlit okumanın ve mevlit merasimleri düzenlemenin faziletlerini anlatan ilk müstakil eserdir. Toplumsal kültürün önemli bir parçası olan mevlit merasimlerini savunma ihtiyacı hissedildiği için böyle bir eser yazılmış olmalıdır. Nitekim eser boyunca mevlit okutmak ve mevlit merasimleri düzenletmek telkin edilmiştir. Yazar, söylediklerinin inandırıcılığını artırmak için Hz. Peygamber’in gördüğü rüyaları tanık gösterip dört halife ve çeşitli din-tarikat büyüklerinden rivayetlerde bulunmuştur.

Eserin bilinen tek nüshası Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesi Orhan Gazi Kitaplığı Nu. 1240 kayıtlıdır. Eser, 1243/1827-28 yılında yazılmıştır. Eser yayımlanmıştır (Güzel 2019).

Şairin biyografisi ve eserlerinden örnekler için bk. “Gazzî-zâde Şeyh Abdüllatîf Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazzizade-seyh-abdullatif-efendi