DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ)
akâid-nâme
Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî (d. 971/1563 - ö. 1049/1639)

ISBN: 978-9944-237-87-1


İslâm inanç esaslarını oluşturan “ilâhiyyât”, “nübüvvât” ve “sem‘iyyât” konularının işlendiği bir eserdir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan 300/1 numaralı nüshası, mukaddime, 45 fasıl ve hatimeden oluşmaktadır.

Eser Osmanlı Müellifleri (I, 50) ve Büyük Tefsîr Târihi’nde (II, 692) Dürerü’l-Akâid, Hediyyetü’l-Ârifîn’de Dürer-i Akâ'id ve Gurer-i Külli Sâ'ikin ve Kâ'id (I, 62), Sefîne-i Evliyâ’da Risâle fî’l-betâleti ve’l-melâhideti (III, 259) adları ile kaydedilmiştir.

Sivâsî, eserin mukaddimesinde, gençlik yıllarında Mevâkıf, Makâsıd, Milel, Umde Şerh-i Akâid-i Taftazânî, Bahru’l-Kelâm, Fıkh-ı Ekber, Müsâyere-i İbnü’l-Hümâm ve Melekût gibi kitaplardan derlediği görüşleri hakkı ispat ve bâtılı ret adına insanların faydalanmaları için bir araya toplayıp muhtelif tefsîr ve fetvâ kitaplarıyla Akâid-i Şâfi'îyye'den mahalline münasip bulduklarını ekleyip kaleme aldığını ifade etmekte ve eserin adını Dürer-i Akâ'id ve Gurer-i Külli Sâ'ikin ve Kâ'id koyduğunu belirtmektedir (vr. 2a-2b).

Eserde, “Mukaddime” ve “Abbâsî halifesi (754-775) Mansûr ed-Devânikî hikâyesi”nden sonra şu fasıllar yer almaktadır: “Îmân ve İslâm”, “Îmânın artması ve eksilmesi”, “Hızır Aleyhisselâmın duâsı”, “Ye’s hâlinde îmânın durumu”, “İcmâlî îmân ve mukallidin îmânı”, “Îmânda tevkid”, “Saliklerin ma’rifeti”, “Îmânın mahlûk olup olmadığı”, “Ehli-i kıble ve onları küfürle itham etmenin beyânı”, “Îmânın rükünleri”, “Küfürlerine hükmedilen sapık fırkalar”, “Tevhîd ve sıfatlar konusunda kelâm usûlleri”, “Vahy meselesi ve müteşabih âyetler”, “Rüyâda Cenab-ı Hakk’ı görme”, “Cenâb-ı Hakk’ı âhirette görmenin hakîkati”, “Nebînin tarifi ve sair enbiyâ”, “Hz. Peygamber’in diğer nebilere üstünlüğü”, “Hz. Peygamber’in fazîleti ve Mi’râc’daki halleri”, “Enbiyâ’nın ismeti”, “Hulefâ-i Râşidîn’in fazîletleri”, “Aşere-i Mübeşşere’nin fazîletleri”, “Bedir ehlinin fazîleti”, “Velinin târifi, mu’cize, kerâmet ve istidrâc”, “Ebû Hanîfe, Mâtüridî ve Eş’arî’nin hâlleri”, “Sultanların hâllerini beyan”, “Emri bi’l-ma‘rûf nehy ani’l-münker”, “Farz-ı ayn ve farz-ı kîfâye”, “Keffarâtın çeşitleri”, “Allah sevgisi”, “Ölülere duâ etmenin faydaları”, “Kader hakkındaki îtikadlar”, “Fısk ile îmânın gitmeyeceği”, “Teklif-i mâlâ yutak”, “Büyük günâh işleyenlerin durumu ve cehenneme gireceklerin oradan bir daha çıkamayacakları”, “Şirk ehlinin affedilmeyeceği, şefâ’at ve Hz. Peygamber’in anne-babasının durumları”, “Âhiret işlerine taalluk eden îtikadî mevzûlar”, “Rûh’un mâhiyeti”, “Haşrin hâlleri”, “Müvekkel melekler”, “İsa Aleyhisselâm’ın yer yüzüne inmesi”, “Kitâbın hâtimesi”, “Hâtimenin hâtimesi”, “Sülûkun faydaları”.

Abdülmecîd Sivâsî eserinin sonunda meşguliyetinin fazla olmasından dolayı geceleri fırsat buldukça yazmağa çalıştığı bu eserini, on yedi parça muteber kaynaktan faydalanmak suretiyle hazırladığını belirttikten sonra, zikrettiği ihtilaflı mevzuları zamanı müsait olan kardeşlerinden birisinin şerh edip bu risâleye bir tekmîle hazırlamasını istemekte, yapmış olduğu hataların düzeltilmesini, niyetinin faziletini izhar ve tasnif davası olmadığını, nihayet bulmuş olduğu Arapça kitaplardan fayda elde edilmesi ve sapık fırkaların çoğalması karşısında murâdının ilm-i îtikâdı tavzih olduğunu ifâde etmiştir (vr. 121a-121b).

Eserin biri müellif nüshası olmak üzere 16 nüshası tespit edilmiştir. (Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi 50 ve 241; Esad Efendi 3627/2, Reisülküttab 527, Çelebi Abdullah Efendi 195/2, Kılıç Ali Paşa 530, Laleli  2408/1, Hoca Mustafa Efendi  300; İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 2339, TY 5888, TY 2256, TY 5905, TY 1566/2; İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu, 34 AE Şeriyye 282/3 ve 281; Kastamonu İl Halk Kütüphanesi 37 Hk 3320).

Müellif hattı olan Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan 300/1 numaralı nüsha, 1024/1615’de yazılmış olup 121 yapraktan müteşekkildir.

Eserle ilgili olarak Zeynep Yavuz tarafından yüksek lisans tezi yapılmıştır (2019).

Yazarın biyografisi için bk. “Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyhi-abdulmecid-sivasi

Eserden Örnekler


Ey mü'min-i sâdık ve halîl-i muvâfık bilgil kim; “Allah, kendi yolunda çarpışırken öldüren ve öldürülen müminlerin canlarını ve mallarını, karşılığında cennet vermek üzere satın almıştır.” (Tevbe, 9/111)] mısdâkınca ve dahi, “Allah esenlik yurduna çağırıyor ve dilediğini doğru yola iletiyor.” (Yunus, 10/25) tıbkınca ve bir dahı, “Ben cinleri ve insanları, başka değil, sırf bana kulluk etsinler diye yarattım.”(Zâriyât, 51/56)] ve “İman edip dünya ve âhirete yararlı işler yapanlara, yapmış olduklarına karşılık, hazır olarak onları bekleyen, huzur içinde kalacakları cennetler vardır.”(Secde, 32/19) hükmünce, Hazret-i Allah bizi cennetine da'vet etdi. Behâsı için emrine ittiba' ve nehyinden imtinâ' etmeyi teklîf etti. Ammâ bu mu‘âmele-i hakkâniyyede ekser nâs, “...ticaretleri kâr etmemiş ve doğru yolu da bulamamışlardır.” (Bakara, 2/16)] hükmünce hüsrân ve ziyân etmektedir. Bu bâzârda ribh isteyen nakd-i a'mâlini Kur'ân mihengine çalsın. Vezr-i hâlis ef‘âlini mi'yâr-ı sünnet-i Muhammediyye ile vezn eylesin ki bu mazmûne buyurur: “Asra yemin ederim ki, İnsan gerçekten ziyandadır. Ancak iman edip dünya ve âhiret için yararlı işler yapanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler başkadır.”(Asr, 103/1-3) Ya'ni “cins-i insân ömür ve amel sermayesinden ziyân ettiler. İllâ dört sıfatı cem' edenler ziyânda değillerdir. Belki ziyândan kurtuldular. Biri: Allah ve resûlüne tasdîk etmektir. İkinci: amel-i sâlih etmektir. Üçüncü: birbirine hak ile vasiyyet ve nash etmektir. Ta hak yoldan azmayalar. Dördüncü: murâd-ı nefse uymaktan ve ma'siyyet lezzetinden sabr ile nasîhat etmektir ve tâ‘at acısına ve mücâhede zahmetine ve belâ ve musîbete sabr ile vasiyyet etmektir. Bu dört sıfatı cem' eden, “Allah, kendi yolunda çarpışırken öldüren ve öldürülen müminlerin canlarını ve mallarını, karşılığında cennet vermek üzere satın almıştır.” (Tevbe, 9/111)] üzere Hak ile ticâret ettiler, husr ve hızlândan kurtuldular. (Süleymaniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan 300/1, vr. 2b-3a)

Kaynakça


Bağdatlı İsmâil Paşa (1945-1947). Hediyyetü'l-Ârifîn Esmâü'l-Müellifin ve Âsâru’l-Musannifîn. (Keşfu’z-Zunûn Zeyli). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Bilmen, Ömer Nasuhî (1974). Büyük Tefsir Târihi (Tabakâtü’l-müfessirin). İstanbul: Bilmen Yay.

Bursalı Mehmed Tâhir (ts.). Osmanlı Müellifleri. (hzl. A. F. Yavuz-İ. Özen). İstanbul: Meral Yayınevi.

Gündoğdu, Cengiz (2000). Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Ankara: KB Yay.

Hüseyin Vassâf (1925). Sefîne-i Evliyâ-ı Ebrâr ve Şerh-i Esmâr-ı Esrâr. Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışlar 2306-2309.

Yavuz, Zeynep (2019). XVII. Asır Osmanlı Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî'nin Dürerü'l-Akâid' Adlı Eseri (İnceleme-Metin).  İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Gündoğdu, Cengiz. "DÜRER-İ AKÂ'İD VE GURER-İ KÜLLÎ SÂ'İKÎN VE KÂ'İD (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/durer-i-aka-id-ve-gurer-i-kulli-sa-ikin-ve-ka-id-seyhi-abdulmecid-sivasi. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HİLYE-İ RESÛL (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
Görüntüle
2 NASÎHAT-NÂME (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
3 MEYÂDÎNÜ'L-FÜRSÂN/LÜGAT-I MESNEVÎ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
4 UDDETÜ'L-MÜSTA'İDDîN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
5 TEFSÎR-İ SÛRE-İ FÂTİHA (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
6 KASÎDE FÎ MEDHİ'N-NEBÎ ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
7 BİDÂ’ATÜ’L-VÂ'İZÎN (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
8 LETÂ'İFÜ'L-EZHÂR VE LEZÂ'İZÜ'L-ESMÂR (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
9 MİSKÂLU'L-KULÛB (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
10 Mİ'YÂRU'T-TARÎK (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
11 KAZA VE KADER RİSÂLESİ (ŞEYHÎ, ABDÜLMECÎD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
12 FİRAVUN'UN ÎMÂNINA DÂ'İR RİSÂLE (ŞEYHÎ, ABDÜLMECİD SİVÂSÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
13 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT/DÎVÂNÇE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivâsî Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
14 ŞERH-İ MESNEVÎ-Yİ ŞERÎF (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
15 ŞERH-İ CEZÎRE-İ MESNEVÎ (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
16 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
17 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
18 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
19 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
20 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
21 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
22 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
23 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
24 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
25 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle