- Yazar Biyografisi (TEİS)
Bora Gazi Giray Han - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:13/03/2022
DOLÂB (BORA GAZİ GİRAY HAN)
didaktik mesneviBora Gazi Giray Han (d. 961/1554 - ö. 1016/1607)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Gazi Giray Han'ın didaktik mahiyetteki mesnevisi. Yazdığı şiirlerde “Gazâyî”, “Han Gazi” mahlaslarını kullanan şairin 41 beyitlik Dolâb adlı mesnevisi aruzun "Mefâ'îlün Mefâ'îlün Fe'ûlün" kalıbıyla yazılmıştır.
Eser, ümidini kaybetmeme, kendine ve etrafındakilere teselli verme üzerine kuruludur. Böylece bitip tükenmeyen manasızlıklara, kayıtsızlıklara tahammül ve tevekkül gösterilir. Temsilî bir hikâyeden ibaret olan bu mesnevi didaktik bir manzumedir. Aynı zamanda Şark tevekkülünü, kaza ile kadere boyun eğmeyi telkin eden ve sonunda Allah'a gönül bağlayarak huzuru bulmayı öneren bir eserdir. Bu küçük mesnevi, türünün bütün özelliklerini taşır (Ertaylan 1958: 46, 50).
Dolâb manzumesinde, eskiden dolap diye adlandırılan su değirmeninin önce güzel bir ağaç olarak yaşadığı, sonra biçilip dolaba çevrildiği ve bundan dolayı ne kadar ızdırap çektiği anlatılmaktadır. Eserde dolap, canlı bir varlıkmış gibi anlatılır. Konuşur, ağlar ve muhatabı olan şaire kendi dertlerini anlatır. Gazi Giray, dolap tipi vasıtasıyla insanın ömründe çeşitli imtihanların, mutlu ve kederli dönemlerin olabileceğini göstermeye çalışır (Er 2011:172).
Eser hakkında bilgilerin bulunduğu iki çalışma bulunmaktadır. İ. Hikmet Ertaylan (1958: 46-50) Gâzi Geray Han, Hayatı ve Eserleri adlı kitabında eserin tıpkıbasımını verip genel bir değerlendirmesini yapar. Elvina Abduvaliyeva Er ise Bora Gazi Giray Han: Hayatı ve Eserleri adlı doktora tezi çalışmasında eserin şekil ve muhtevası hakkında bilgi ile mesnevinin tam metnini verir. Eserin çeşitli el yazmalarından tespit edilen toplam dört nüshasının bulunduğunu kaydeder (Er 2011: 44).
Şairin biyografisi için bk. “Bora Gazi Giray Han”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bora-gazi
Eserden Örnekler
Dolâb Mesnevisi
Yol üstünde yolukdım bir tolâba
Didüm niçün sürersin yüz bu âba
Delinmiş kaddün ü bağrun bükilmiş
Közün yaşı ayagına dökilmiş
Nedür âşık mısın var mı firâkun
Bu gurbetde kimedür iştiyâkun
Keçer böyle senün leyl ü nehârun
Ki yok mıdur elünde ihtiyârun
Nedür bâ'is hele böyle figâna
Bükülmiş kâmetün dönmiş kemâna
Hem aglarsın hem inlersin dem-â-dem
Bu gizlü derdüni bilmez hîç âdem
Dolâb işitdi benden bu hitâbı
Lisân-ı hâlile virdi cevâbı
Habersiz âdem oglu mâ-cerâdan
Kazâdan bil dime çûn u çirâdan
Yüce taglar idi evvel mekânum
Benüm de var idi tâb u tüvânum
Akardı her zamânlar deşt-i cârî
Revân olup ayagum çeşme-sârî
[...]
Olup nergis közi her kice bî-hâb
Olurdı nukl-i meclis anda 'unnâb
Esüp bâd-i ecel nâ-geh yıkıldum
Kesildi bîh-i 'ömrüm anda bildüm
[...]
İki âlemde istersen ferâgat
Akıt közden yaşını iyle tâ'at
Sözün hatm it yeter Gazâyî
Ki tâ'at kıl dile Hak'dan rızâyı
Rızâ vir her ne kim kelse kazâdan
Hudâ'dan bil Hudâ'dan bil Hudâ'dan (Er 2011: 240-243, 245)
Kaynakça
Er, Elvina Abduvaliyeva (2011). Bora Gazi Giray Han: Hayatı ve Eserleri. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Ertaylan, İsmail Hikmet (1958). Gâzi Geray Han Hayâtı ve Eserleri. İstanbul: Ahmed Said Basımevi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂNÇE (BORA GAZİ GİRAY HAN) | Bora Gazi Giray Han | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
2 | GÜL Ü BÜLBÜL (BORA GAZİ GİRAY HAN) | Bora Gazi Giray Han | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
3 | KAHVE VÜ BÂDE (BORA GAZİ GİRAY HAN) | Bora Gazi Giray Han | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
4 | GAZİ GİRAY HAN'IN YARLIK, MEKTUP VE ARZLARI (BORA GAZİ GİRAY HAN) | Bora Gazi Giray Han | Araş. Gör. Riza Tuncel |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
7 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
9 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
11 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
14 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |