Abdurrahman Sâmî Paşa’nın şiirlerinin yer aldığı eseri. Dîvânçe'de 2 nazm, 2 kaside, 15 tarih, biri na-tamâm 13 gazel, “Beyt” başlığı altında 5 matla ve 1 müfred yer alır. Şairin nazmlarının türü na’ttır. Kasideleri, Mehmed Alî Paşa ile Mora valisi Hurşîd Paşa’ya dair methiyelerden oluşmaktadır. Abdurrahman Sâmî Paşa’nın tarihlerinden 8’i kıt’a, 3’ü kaside, 2’si müfred, biri matla ve biri de ferd şeklindedir. Paşa’nın tarihlerinin konusu ise Sultan Abdülazîz’in cülusu, Mısır valisi Efham Paşa’nı doğumu, Kâmil Paşa’nın sadrazamlığa getirilişi, Mısır valisinin doğumu, İskender Bey’in doğumu, İskenderiye’de inşa edilen sarayın yapımı, Mısır’da yapılan çeşme (2), Mısır’da yazılan bir beyit; Mısır valisi Sa’îd Paşa, Fu’âd Paşa, Tevhîd Efendi, Şeyhülislâm Refîk Efendi ile kardeşi Bâkî Bey’in vefatlarına dairdir. Sâmî Paşa’nın bir diğer tarihi ise Mora Savaşı’nda Hüseyin Beyin şehit edilişi hakkındadır.

Şairin biri nâ-tamâm olmak üzere 13 gazeli vardır. Nâ-tamâm olan gazel, 3 beyitten müteşekkil olup “Avrupa Seyahatinde sûreti atıp tahtında yazdığı rubaidir.” başlığı taşımaktadır. Gazellerden biri Sadrazam Reşîd Paşa gazeline naziredir. Sâmî Paşa, gazellerinde aşk, sevgili ve güzellik unsurları ile hasret gibi klasik konuları ele almıştır. Şiirleri nazım tekniği bakımından sağlamdır.

Aynı zamanda münşi olarak tanınan ve İbnü'l-Emin’in, Son Asır Türk Şairleri’nde, “Selâset-i beyâna mâlik ve tasavvufa mâil, mümtaz bir münşî idi. Üslûb-ı beyânıyla yeni bir çığır açmış ve salâh-ı lisân-ı Osmânîye hizmet etmiştir.” (Baştuğ 2002: 2105) ifadeleriyle övdüğü Sâmî Paşa’nın şiirlerinin dili, mensur yazılarına göre oldukça sade, akıcı ve anlaşılırdır. Paşa, şiirlerinde “inceden ince, ister mi ister yâ” gibi günlük dilden gelen bazı söyleyiş özelliklerine de başvurmuştur.

Abdurrahman Sâmî Paşa’nın şiirleri, oğlu Necîb Bey tarafından, Paşa’nın gençlik yıllarından itibaren kaleme aldığı yazılarından bulabildiklerini tertip edip İnşâ-i Sâmî adı ile 1290/1873-74 yılında bastırdığı eserin 66-90. sayfaları arasında “İbtidâ-i Eş’âr” başlığı altında “Evrâk-ı atîkâya mürâca’atla dest-res olduğum iki kasîde ve birkaç târîh ve beş on gazel suretleridir.” ifadesiyle yer alır. Son Asır Türk Şairleri’nde Sâmî Paşa’nın şiirlerinden birkaçına yer verilmiştir (Baştuğ 2002: 2104-2117). Sâmî Paşa'nın şiirleri Beyhan Kesik tarafından yayımlanmıştır (2022). 

Şairin biyografisi için bk. “Sâmî, Abdurrahman Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sami-abdurrahman-pasa