[DİVANÇE] (MEMÎ CÂN EFENDİ)
Divançe
Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed (d. ?/? - ö. 1008/1599-1600)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyh Memî Cân Saruhânî'nin (ö. 1008/1599-1600) dinî-tasavvufi eserleri dışındaki tek edebî eseri. Tasavvuf kültürü içinde önemli bir yeri olan, eserlerini Sultan III. Murad’a (d.1546-ö.1595) sunması bakımından da ayrıca bir önem arz eden (Bursalı Mehmet Tahir 1972: 151, Kılıç 2002: 208) Memî Cân Saruhanî; Divançe’sindeki bütün şiirlerinde Allah aşkı, peygamber sevgisi, vahdet-i vücut nazariyesi, nefsin terbiyesi, dünyanın geçiciliği, şükrün ve tövbenin önemi, ilmin faziletleri gibi dinî ve tasavvufi konulara değinmiş; âlim bir şeyh olarak da bu minvalde dervişlere nasihatler vermiştir (Taşkesenlioğlu 2017b: 469-473). Diğer tekke şairlerinde olduğu gibi hem aruz hem de hece ölçüsünü kullanmış olan Memî Cân; gazel, murabba ve şarkı nazım şekillerinin yanında ilahi ve koşma gibi halk şiiri nazım şekillerinden de örnekler kaleme almıştır (Ekinci 2017: 72). Aynı minvalde eser içerisinde bir de elifname mevcuttur (Taşkesenlioğlu 2017a: 197). Şiirler, tasavvufi terimler ve kavramların sık kullanılmış olması nedeniyle dil itibarıyla kısmen ağırdır.

Şeyh Memî Cân Saruhani’nin şiirlerini ihtiva eden iki yazma tespit edilmiştir. İlk yazma Memî Cân’ın halifesi Ömer Karîbinin (ö. 1605) halifesi Kilitbahir’de metfun Câhidi Ahmed Efendi (ö. 1659) adına kayıtlı olan yazma içerisindedir. Süleymaniye Kütüphanesi Hasan Hüsnü Paşa koleksiyonu 796 numarada kayıtlı olan eserin 2b-21a sayfaları arasındaki 64 şiir Memî Cân’a aittir. Dîvânçe’nin ikinci nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Özel 925 numarada Ömer Karîbî adına kayıtlı Dîvânçe'nin içinde yer almaktadır. Karîbî, Tâlibî (? - ?/ 16. yüzyıl), İrşâdî (? - ?) gibi diğer Uşşaki şairlere de ait şiirler ihtiva eden yazmanın 27b-38b sayfaları arasında 59 şiir Memî Cân’a aittir.

Şairin biyografisi için bk. "Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/memi-can-efendi-seyh-muhyiddin

Eserden Örnekler


İlâhî

Sultan-ı enbiya bizi kayurdı

“Men arefe nefsehu”yı buyurdı

Nefsin bilen masivadan ayrıldı

Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar


Âkil olan birer nişan kodılar

Zikr ü tevhid ile kendin yudılar

Dünya varlığına ya Hu didiler

Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar


Veliullah itdüklerin idelüm

Hak rızası olan yola gidelüm

Yıkılası bu dünyayı nidelüm

Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar


Hubbı-ı dünya cennet yolun bulmaz

Cehennemlik olur halini bilmez

Memî Cân yoğ olur yolından dönmez

Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar (Taşkesenlioğlu 2017b: 473)


İlâhî

İren lebbeyk-i lâhûta giyer aşkı silâhıdur

Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür

Ki tahkîkâ haber viren bilün anı melâhîdür

Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür


Aceb zârî kılup gönlüm arayupdur bula anı

Kelîmullâh iken Mûs dinilmişdür “len terânî”

Memî seyyâhlara sordı şol deryâ-yı illiyyûnı

Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür (Ekinci 2017: 81-82)

Kaynakça


Bursalı Mehmet Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınları.

Ekinci, Ramazan (2017). "Memi Cân-ı Saruhanî ve Dîvânçesi", Sufi Araştırmaları, 8 (15), 65–118.

Kılıç, Mahmut Erol (2002). "Manisalı Şeyh Memîcân-ı Sarûhânî (v. 1008-1600) ve Eserlerinde Mevlânâ’dan Tesirler", I. Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, (Manisa), 205-220.

Taşkesenlioğlu, Lokman (2017a). "Divan Edebiyatında Elifnameler ve Bilinmeyen İki Elifname Örneği: Memi Can Saruhânî ve Ömer Karîbî Elifnameleri", Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 58, 159-202.

Taşkesenlioğlu, Lokman (2017b). "16 .yy Halveti Şeyhlerinden Memican Saruhani ve Divanı", IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Niğde 26-28 Nisan 2017), cilt 1, 467-474.

Atıf Bilgileri


Taşkesenlioğlu, Lokman. "[DİVANÇE] (MEMÎ CÂN EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divance-memi-can-efendi. [Erişim Tarihi: 14 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LÜBBÜ’L-USÛL FÎ M‘RİFETİ’T-TARÎKİ’L-VÜSÛL (MEMÎ CÂN EFENDİ) Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI
Görüntüle
2 METÂLİBÜ'S-SÜLÛK FÎ BEYÂNİ'T-TARÎKİ'L-MESLÛK (MEMÎ CÂN EFENDİ) Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI
Görüntüle
3 UKNÛMÜ'L-HİKEM FÎ MA'RİFETİ'L-SIRRİ'L-KIDEM (MEMİ CÂN EFENDİ) Memi Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Öksüz
Görüntüle
4 RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi Dr. Nuriye İnci
Görüntüle
5 ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) Mü'min Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) Doç. Dr. Nuran ÇETİN
Görüntüle
7 TARİKATNÂME (SÜNBÜL) Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
8 ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK
Görüntüle
9 ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Öğretmen Cemile Sağır
Görüntüle
10 NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
11 MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) Yahyâ Bin Bahşî Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
12 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
13 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle