- Yazar Biyografisi (TEİS)
Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed - Madde Yazarı: Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
- Eser Yazılış Tarihi:16. Yüzyıl
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:01/12/2021
[DİVANÇE] (MEMÎ CÂN EFENDİ)
DivançeMemî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed (d. ?/? - ö. 1008/1599-1600)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şeyh Memî Cân Saruhânî'nin (ö. 1008/1599-1600) dinî-tasavvufi eserleri dışındaki tek edebî eseri. Tasavvuf kültürü içinde önemli bir yeri olan, eserlerini Sultan III. Murad’a (d.1546-ö.1595) sunması bakımından da ayrıca bir önem arz eden (Bursalı Mehmet Tahir 1972: 151, Kılıç 2002: 208) Memî Cân Saruhanî; Divançe’sindeki bütün şiirlerinde Allah aşkı, peygamber sevgisi, vahdet-i vücut nazariyesi, nefsin terbiyesi, dünyanın geçiciliği, şükrün ve tövbenin önemi, ilmin faziletleri gibi dinî ve tasavvufi konulara değinmiş; âlim bir şeyh olarak da bu minvalde dervişlere nasihatler vermiştir (Taşkesenlioğlu 2017b: 469-473). Diğer tekke şairlerinde olduğu gibi hem aruz hem de hece ölçüsünü kullanmış olan Memî Cân; gazel, murabba ve şarkı nazım şekillerinin yanında ilahi ve koşma gibi halk şiiri nazım şekillerinden de örnekler kaleme almıştır (Ekinci 2017: 72). Aynı minvalde eser içerisinde bir de elifname mevcuttur (Taşkesenlioğlu 2017a: 197). Şiirler, tasavvufi terimler ve kavramların sık kullanılmış olması nedeniyle dil itibarıyla kısmen ağırdır.
Şeyh Memî Cân Saruhani’nin şiirlerini ihtiva eden iki yazma tespit edilmiştir. İlk yazma Memî Cân’ın halifesi Ömer Karîbi’nin (ö. 1605) halifesi Kilitbahir’de metfun Câhidi Ahmed Efendi (ö. 1659) adına kayıtlı olan yazma içerisindedir. Süleymaniye Kütüphanesi Hasan Hüsnü Paşa koleksiyonu 796 numarada kayıtlı olan eserin 2b-21a sayfaları arasındaki 64 şiir Memî Cân’a aittir. Dîvânçe’nin ikinci nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Özel 925 numarada Ömer Karîbî adına kayıtlı Dîvânçe'nin içinde yer almaktadır. Karîbî, Tâlibî (? - ?/ 16. yüzyıl), İrşâdî (? - ?) gibi diğer Uşşaki şairlere de ait şiirler ihtiva eden yazmanın 27b-38b sayfaları arasında 59 şiir Memî Cân’a aittir.
Şairin biyografisi için bk. "Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/memi-can-efendi-seyh-muhyiddin
Eserden Örnekler
İlâhî
Sultan-ı enbiya bizi kayurdı
“Men arefe nefsehu”yı buyurdı
Nefsin bilen masivadan ayrıldı
Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar
Âkil olan birer nişan kodılar
Zikr ü tevhid ile kendin yudılar
Dünya varlığına ya Hu didiler
Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar
Veliullah itdüklerin idelüm
Hak rızası olan yola gidelüm
Yıkılası bu dünyayı nidelüm
Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar
Hubbı-ı dünya cennet yolun bulmaz
Cehennemlik olur halini bilmez
Memî Cân yoğ olur yolından dönmez
Yoklık ile buldı Hakkı bulanlar (Taşkesenlioğlu 2017b: 473)
İlâhî
İren lebbeyk-i lâhûta giyer aşkı silâhıdur
Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür
Ki tahkîkâ haber viren bilün anı melâhîdür
Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür
Aceb zârî kılup gönlüm arayupdur bula anı
Kelîmullâh iken Mûs dinilmişdür “len terânî”
Memî seyyâhlara sordı şol deryâ-yı illiyyûnı
Gören gördüm dimez anı o bir zevk-i İlâhîdür (Ekinci 2017: 81-82)
Kaynakça
Bursalı Mehmet Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınları.
Ekinci, Ramazan (2017). "Memi Cân-ı Saruhanî ve Dîvânçesi", Sufi Araştırmaları, 8 (15), 65–118.
Kılıç, Mahmut Erol (2002). "Manisalı Şeyh Memîcân-ı Sarûhânî (v. 1008-1600) ve Eserlerinde Mevlânâ’dan Tesirler", I. Uluslararası Mevlânâ, Mesnevî ve Mevlevîhâneler Sempozyumu Bildirileri, (Manisa), 205-220.
Taşkesenlioğlu, Lokman (2017a). "Divan Edebiyatında Elifnameler ve Bilinmeyen İki Elifname Örneği: Memi Can Saruhânî ve Ömer Karîbî Elifnameleri", Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 58, 159-202.
Taşkesenlioğlu, Lokman (2017b). "16 .yy Halveti Şeyhlerinden Memican Saruhani ve Divanı", IV. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, (Niğde 26-28 Nisan 2017), cilt 1, 467-474.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
| # | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | LÜBBÜ’L-USÛL FÎ M‘RİFETİ’T-TARÎKİ’L-VÜSÛL (MEMÎ CÂN EFENDİ) | Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI |
Görüntüle | ||
| 2 | METÂLİBÜ'S-SÜLÛK FÎ BEYÂNİ'T-TARÎKİ'L-MESLÛK (MEMÎ CÂN EFENDİ) | Memî Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi GÜLŞAH HALICI |
Görüntüle | ||
| 3 | UKNÛMÜ'L-HİKEM FÎ MA'RİFETİ'L-SIRRİ'L-KIDEM (MEMİ CÂN EFENDİ) | Memi Cân Efendi, Şeyh Muhyiddin Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi Yılmaz Öksüz |
Görüntüle | ||
| 4 | RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) | İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi | Dr. Nuriye İnci |
Görüntüle | ||
| 5 | ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) | Mü'min | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
| 6 | MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) | Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) | Doç. Dr. Nuran ÇETİN |
Görüntüle | ||
| 7 | TARİKATNÂME (SÜNBÜL) | Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi | Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK |
Görüntüle | ||
| 8 | ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
| 9 | ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Öğretmen Cemile Sağır |
Görüntüle | ||
| 10 | NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
| 11 | MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) | Yahyâ Bin Bahşî | Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur |
Görüntüle | ||
| 12 | MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle | ||
| 13 | TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle |